Artykuły: Anna Ziębińska-Witek

Autorka krytycznie analizuje i dekonstruuje narracje muzealne dwóch gdańskich muzeów historycznych. Materiałem badawczym są wystawy muzealne Europejskiego Centrum Solidarności i Muzeum II Wojny Światowej interpretowane zgodnie z metodologią badań wizualnych (analiza kompozycyjna, analiza treści, analiza obiektów materialnych, analiza znaczeń). Na tej podstawie autorka wyodrębnia dwa podstawowe modele kreowania wizji przeszłości na wystawach muzealnych: romantyczny i krytyczny. Mimo że obie instytucje reprezentują nowoczesny nurt w muzeologii, kreując „doświadczenie” i angażując publiczność emocjonalnie, różnią się od siebie zasadniczo zarówno w sposobie opisu rzeczywistości jak i postrzegania funkcji muzeum jako placówki kulturotwórczej.

Słowa kluczowe: muzeum historyczne, reprezentacja, modele wystawiennicze, Europejskie Centrum Solidarności, Muzeum II Wojny Światowej, muzeologia

Recenzja: Ewa Domańska, Historia egzystencjalna, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2012

Artykuł porusza problem transformacji instytucji muzealnych z perspektywy narastającego współcześnie konfliktu między demokracją pedagogiczną i performatywną. Autorka twierdzi, że wbrew szeroko rozpowszechnionym opiniom publiczność nie czuje potrzeby radykalnych zmian w ekspozycjach muzealnych i popiera istnienie instytucji w ich dawnych formach. Muzea mają wspomagać samokształcenie, samorealizację i samoświadomość, spełniać zadania moralizatorskie i reformujące, być racjonalne oraz reprezentować system wartości pożądany dla społeczeństwa. Kuratorzy muzealni również nie są zainteresowani zmianami, które mogłyby ograniczyć ich autorytet, a twierdzenia o głębokich przemianach w strategiach wystawienniczych pozostają zazwyczaj retoryką. Nie oznacza to odrzucenia nowoczesnych technik reprezentacji, ale pokazuje, że nie zawsze idą za nimi przekształcenia w tożsamości instytucji muzealnych.

Choć współczesna turystyka oparta jest na idei przyjemnej odmiany, zerwania z rutyną i codziennymi obowiązkami, to oczekiwania odwiedzających miejsca katastrof i śmierci kształtują się według innych reguł. Podobne podróże zostały zdefiniowane przez badaczy jako odmienny typ turystyki zwanej „turystyką śmierci” (dark tourism) lub tanatoturystyką (thanatotourism). Chociaż fascynacja śmiercią nie jest niczym w kulturze nowym, to jednak traktowanie śmierci jako towaru przeznaczonego do „konsumpcji” wskazuje na zupełnie nową jakość opisywanego fenomenu. Artykuł jest próbą konceptualizacji tego coraz powszechniejszego zjawiska. Autorka podejmuje kluczowe kwestie motywacji osób podejmujących podobne podróże oraz określa problemy i metody badawcze „turystyki śmierci” jako nowego zjawiska społecznego i kulturowego.