Artykuły: Tomasz Rakowski

W tekście zarysowuję antropologiczne i etnograficzne rozpoznania afrykańskich dróg uchodźczych. Opisują antropologię migracji, ucieczki i przetrwania w Afryce subsaharyjskiej, wskazuję na trwałość cierpienie i przemocy w paśmie Sahelu i w Afryce środkowej oraz na trwałość mitów o podróży do Europy. Odnoszę się kolejno do książki Macieja Ząbka, zarysowującego panoramę dróg uchodźczych w Afryce, następnie do pracy Sebastiena Bacheleta o wspólnocie desperacji i o pokonywaniu przez migrantów ogrodzeń otaczających hiszpańskie enklawy w Maroku. Przywołuję też pracę Amade M’charek o przekraczaniu i „przepalaniu” granic Europy przez afrykańskich migrantów. W podsumowaniu wskazuję na paradoksalny sens użycia etnograficznego czasu teraźniejszego w opisach tego typu doświadczeń.

Słowa klucze: uchodźcy, migracje,  Afryka,  etnografia,  przetrwanie, cierpienie

W tekście wskazuję na samoświadomość pisarską i antropologiczną, która może być konstruowana wbrew neoliberalnie zarządzanej humanistyce, czyli wbrew zaleceniom by „pisać dużo”. Przedstawiam zatem sposoby pisania oraz formy rozumienia antropologicznego przekraczającego te zalecenia i tworzące raczej formę eksperymentu i rozwoju wiedzy. Piszę o etnografii bytów więcej-niż-ludzkich, o doświadczeniu budowanym w pracach teatralnych w Węgajtach oraz o pisarskim warsztacie Bjorna Bertelsena w jego badaniach w Mozambiku. Poruszane przeze mnie tematy, czyli eksperyment literacki, parateatralny aspekt wiedzy antropologicznej, sięganie w stronę bytów pozaludzkich pozwalają na pokazanie, że takie pisanie jest uprawnioną perspektywą, pozwalającą na nowa humanistycznego podmiotu.

Słowa kluczowe: pisanie, etnografia,  edukacja,  teatr, Węgajty, Mozambik.

W tekście przestawiona zostaje perspektywa wydobywania wiedzy przedtekstowej w badaniach antropologicznych. Przedtekstowość jest tutaj rozumiana przede wszystkim jako proces aktywnego, ucieleśnionego kształtowania wiedzy, formującego się w postaci ciągu rozpoznań wypełniających doświadczenie etnograficzne powstające w terenie badań. W ten sposób zamiast logiki interpretacji opartej na praktyce „gęstego opisu” zaproponowany zostaje sposób interpretowania za pomocą logiki działania, związany z praktyką „gęstego uczestnictwa” i zarazem z tworzeniem łańcucha headnotes. Zrekonstruowana zostaje także próba zbudowania drugiego filaru etnografii przedtekstowej, czyli zbioru idiomów fenomenologicznych odnoszących się do ucieleśnionego doświadczenia terenowego i zarazem do nieustannie odkształcającego się poznania antropologicznego.

Słowa kluczowe: etnografia przedtekstowa, gęste uczestnictwo, headnotes, fenomenologia, doświadczenie etnograficzne.

W artykule przedstawiam obszar możliwych dróg poznania humanistycznego jako poznania związanego przede wszystkim z przed- i poza-tekstowym sposobem wytwarzania interpretacji. Pokazuje jak etnografia po zwrocie tekstowym, kojarzonym głównie z orientacją semiotyczną, opisową i interpretacyjną, wraca do poznania bardziej źródłowego i bezpośredniego. Jest to jednak powrót do bardzo wymagających i niepewnych procedur poznania, które dopiero są rozpoznawane , wydobywane i testowane. Ich powstanie ma miejsce na tle zwrotu ontologicznego, który dokonał się we współczesnej antropologii i jednocześnie zwrotu praktycznego i działaniowego obecnego szeroko naukach społecznych. Powstająca w kierowanym przeze mnie zespole badawczym formuła etnografii twórczej i otwierającej, łącząca się m.in. z antropologią sztuki może jednak zaproponować jeszcze inne, nowe języki i sposoby uchwytu dla tego co kulturowe. W ten sposób chcę zarysować możliwą drogę antropologii – jej swoisty „cykl rozwojowy” idący wzdłuż zwrotu ontologicznego i zwrotu działaniowego, przy czym szczególnie istotna będzie tu pozycja eksperymentu artystycznego jako sposobu wytwarzania nowej sceny poznania i sięgania w stronę nieprzewidywalnych sytuacji badawczych.
słowa kluczowe: sztuka, eksperyment, współpraca, doświadczenie, ontologia, działanie

Badania nad samoorganizacją i potencjałami twórczymi społeczności wiejskich pokazują jak głęboko ukryte są konflikty wiedzy i tożsamości społecznej w Polsce w ostatnich kilkudziesięciu latach. W tekście pokazuję w jaki sposób prace o charakterze eksperymentu etnograficzno-artystycznego, prowadzone w przestrzeniach współczesnej wsi mogą stać się drogą do odsłonięcia nieutrwalanych i nieobecnych elementów polskiej tożsamości. Praca etnograficzno-artystyczna pozwala zatem, jak uważam, na wydobycie nieutrwalanej pamięci kulturowej, umożliwiającej zupełnie inne spojrzenie na procesy formowania się społeczeństwa polskiego. Jest to obraz innej, alternatywnej historii społecznej, ale i jednocześnie inne spojrzenie na zagadnienia obywatelskości, podmiotowości społecznej czy sposób rozumienia historii w sensie teoretyczno-metodologicznym.
Słowa kluczowe: historia społeczna, pamięć, eksperyment, wieś, etnografia, sztuka

W artykule przedstawiona zostaje perspektywa kultury zawstydzenia pojawiającej się na styku dyskursów modernizacyjnych odnoszących się do społeczeństwa polskiego i doświadczeń kulturowych ludzi wsi. Następują tu odwołania do możliwych sposobów przekroczenia tej perspektywy: kolejno do świata wiejskiej podmiotowości społecznej napotykanej w projektach artystyczno-etnograficznych, do warunków współzależności i możliwości wykonania „zwrotu do wewnątrz” w sytuacji spotkania międzyspołecznego oraz do pewnej możliwości konstruowania alternatywnej wiedzy społecznej, proto-socjologii. W opisie tym projekty artystów łączą się w ten sposób z tym co etnograficzne i co aktualne oraz przede wszystkim z możliwością istnienia innej, alternatywnej, historii społecznej wytwarzanej przez społeczności wiejskie.

słowa kluczowe: wstyd, jednoczasowość, zwrot do wewnątrz, protosocjologia, wieś, sztuka