Artykuły: Maciej Maryl

Artykuł omawia metodologię tworzenia korpusów, czyli zbiorów tekstów, pozwalających zastosować metody ilościowe i na ich podstawie wyciągnąć wnioski na temat szerszej populacji, której próbę ów korpus stanowi. W szczególności omawiane tu korpusy stanowią obraz dyskursu danego okresu i mogą znaleźć zastosowanie w analizach diachronicznych czy badaniu procesu historycznoliterackiego. Cyfrowe literaturoznawstwo potrzebuje korpusów, by wykorzystać wypracowane już metody i poszerzyć nasze rozumienie takich procesów jak ewolucja gatunków, pojęć czy stylów. Nasze rozważania rozpoczynamy od ogólnego omówienia korpusów jako zbiorów danych badawczych w różnych dyscyplinach. Następnie skupiamy się na literaturoznawstwie, przyglądając się swoistym protokorpusom, czyli antologiom, które zdawały się pełnić podobną funkcję, choć w innym kontekście metodologicznym. Te rozpoznania prowadzą nas do przeglądu i analizy wybranych korpusów w badaniach literackich. W konkluzjach prezentujemy główne wyzwania związane z pracami nad Korpusem Dyskursu Literaturoznawczego (KDL).

Słowa klucze: korpus, antologia, przetwarzanie języka naturalnego, humanistyka cyfrowa, literaturoznawstwo, cyfrowe badania literackie

Title: Text corpus as a tool for literary studies

Abstract:
The article discusses the methodology of creating corpora, or collections of texts, that allow for the application of quantitative methods and drawing conclusions about the broader population sampled by the corpus. In particular, the corpora discussed in this paper provide a snapshot of the discourse of a given period and can be used in diachronic analysis or the study of the historical-literary process. Digital literary studies needs corpora to apply its methods already and to expand our understanding of such processes as the evolution of genres, literary concepts or styles. We begin our discussion with a general overview of corpora as research datasets in various disciplines. We then focus on literary studies, looking at anthologies, pictured as protocorpora, which seemed to serve a similar function, albeit in a different methodological context. These explorations lead us to the review of selected corpora in literary studies. In conclusion, we present the main challenges of the work on the Corpus of Literary Discourse (KDL).

Keywords: Corpus, antology, natural language processing, digital humanities, literary studies, digital literary studies

Artykuł prezentuje analizę problematyki poruszanej na łamach „Tekstów Drugich” w latach 1990–2012 z wykorzystaniem metody modelowania tematycznego. Na podstawie 1923 artykułów z tego okresu autorzy uzyskali i poddali interpretacji 120 wyłonionych automatycznie słowozbiorów, tj. tematów obecnych na łamach pisma. Wyróżniono tematy stałe, a także takie, którymi zainteresowanie rosło lub malało. Zastosowanie metod ilościowych pozwoliło ująć historię dyscypliny nie tyle jako serię odrębnych etapów, ile ciągły proces, w ramach którego współistnieją różne konfiguracje zagadnień.

Słowa kluczowe: Teksty Drugie, modelowanie tematyczne, czytanie z dystansu, humanistyka cyfrowa, literaturoznawstwo

Topic modeling on „Second Texts”

The paper analyses the thematic structure in the issues of the literary journal Second Texts, in the years 1990–2012, using the topic modelling methodology. On the basis of 1,923 articles from this period, the authors obtained and interpreted 120 automatically inferred topics from the subsequent issues of the journal. The analysis allowed for identification of permanent and seasonal topics, which appeared with growing or declining frequency overtime. The application of quantitative methods has made it possible to capture the history of the discipline not so much as a series of distinct phases, but rather as a continuous process built from different configurations of co-existing research interests.

Keywords: Second texts, topic modeling, distant reading, digital humanities, literary studies

Autorzy prezentują założenia metodologiczne i ich praktyczne implikacje w zakresie danych badawczych wykorzystywanych w badaniach literackich. Na podstawie własnych badań i konsultacji z literaturoznawcami proponują typologię danych badawczych w literaturoznawstwie oraz analizują cztery formy publikowania danych w tej dyscyplinie: deponowanie pliku, monografię multimedialną, cyfrową edycję naukową i prace dokumentacyjne. Ostatnia część artykułu zawiera praktyczne sugestie dotyczące postępowania z danymi na różnych etapach projektu literaturoznawczego.

Słowa kluczowe: literaturoznawstwo, dane badawcze, metodologia, badania

Autor omawia prace zebrane w tym tomie jako przykład użyteczności stosowania narzędzi wypracowanych przez literaturoznawstwo w analizie gier. Zauważa, że groznawstwo polskie walczy obecnie o uznanie jako kierunek i gra toczy się o uświadomienie szerokiej publiczności, że gry (zwłaszcza komputerowe) to nie tylko pełnoprawne teksty kultury, które warto badać, lecz także pewna forma uczestnictwa w kulturze bez znajomości której już wkrótce trudno będzie nam rozumieć współczesne społeczeństwo.

Autor przybliża sylwetkę polskich humanistów cyfrowych na podstawie wyników europejskiego sondażu praktyk oraz potrzeb cyfrowych w humanistyce i naukach o sztuce przeprowadzonego na przełomie 2014 i 2015 roku przez Obserwatorium Cyfrowych Metod i Praktyk (Digital Methods and Practices Observatory – DiMPO) – grupę roboczą europejskiego konsorcjum DARIAH. Wyniki analizowane są w kontekście obecnej w literaturze przedmiotu koncepcji o falach humanistyki cyfrowej: pierwsza to prosta digitalizacji, druga – zastosowanie zaawansowanych metod cyfrowych, trzecia – krytyczny namysł nad epistemologią cyfrowych instrumentów. Autor proponuje stopniowalne definiowanie humanistów cyfrowych przez umieszczanie ich na spektrum, od tych korzystających z podstawowych narzędzi po najbardziej zaawansowanych użytkowników.

Słowa kluczowe: humanistyka cyfrowa, Obserwatorium Cyfrowych Metod i Praktyk (Digital Methods and Practices Observatory – DiMPO), DARIAH, digitalizacja.

Autor przedstawia propozycję zintegrowania badań kultury literackiej pod hasłem badań piśmienności kulturowej czyli współczesnych praktyk pisania i czytania. Podejście to pozwoli uwzględnić i opisać zjawiska wymykające się dotychczasowym badaniom czytelnictwa. Postulat badań totalnych dotyczy zintegrowania danych z różnych porządków i poziomów (zarówno ilościowych, jak i jakościowych), a w szczególności – wykorzystania danych dostępnych w internecie.

Artykuł omawia związki między technologią przekazu a formą tekstu literackiego, wykorzystując koncepcje m.in. Viléma Flussera, Friedricha A. Kittlera i Siegfrieda Zielinskiego. Przedmiotem zainteresowania jest zarówno sam tekst, jak i problematyka czytania i jego przyszłości w multimedialnym świecie. Autor postuluje badania z zakresu archeologii literatury, nastawione na ukazanie związków tekstualności i praktyk interpretacyjnych z technologiami zapisu

Artykuł wstępny do numeru poświęconego materialności nośników tekstu. Autor przygląda się zagadnieniu metadanych towarzyszących wszelkim formom piśmiennictwa elektronicznego, a także zbieranych przez urządzenia, z których korzystamy. Metadane, jako przejaw „cyfrowej materialności”, mówią nam nie tylko o tekstach, których dotyczą, lecz także snują narracje o nas samych.

Artykuł wstępny do numeru poświęconego „nowej filologii”, skupiający się na wykorzystaniu metod cyfrowych w badaniach literackich. Autor stwierdza, iż humanistyka cyfrowa  dotyczy cyfrowości tylko w ograniczonym stopniu. To nie dyscyplina, ani kierunek, tylko raczej ruch czy zespół wspólnych wartości, który przyświeca badaczom z różnych dyscyplin humanistycznych.

Autor analizuje główne założenia metody czytania obrazów postulowanej przez Mieke Bal: przeświadczenie o tożsamości sztuk wizualnych i językowych, traktowanie dzieła sztuki jako przedmiotu teoretycznego, wykorzystanie narzędzi literaturoznawczych oraz przeświadczenie o społecznym uwarunkowaniu interpretacji, co w konsekwencji prowadzi do ostatniego (chyba wręcz głównego) założenia, iż semiotyka jest swoistą metametodologią, którą można wykorzystać w różnych dyscyplinach. Zestawienie tez teoretycznych badaczki z jej praktyką interpretacyjną pozwala ukazać pewne kłopoty z tą metodą, która może prowadzić do wyczytywania z tekstów uprzednio przyjętych założeń teoretycznych.

Artykuł poświęcony jest obecności pisarzy w internecie. Na podstawie analizy 85 stron internetowych polskich omawiam ich motywacje, strategie i sposoby komunikacji z odbiorcą. Przemiany technologiczne dostarczają nowych narzędzi, które kanalizują pewne procesy życia literackiego, z którymi mieliśmy do czynienia od dawna, takie jak dehierarchizacja, pluralizacja czy personalizacja obiegów. Internet nie stanowi zagrożenia dla tradycyjnych („drukowanych”) hierarchii, tylko je uzupełnia – sieć stanowi przedsionek dla twórców aspirujących do głównego obiegu. Za sprawą internetu pojawia się nowy model twórcy, konkurującego z autorami uznanymi przy pomocy sieciowych narzędzi (Autor 2.0.).

Tekst stanowi przegląd współczesnych zjawisk z zakresu wiedzy o kulturze literackiej, omawianych w tym numerze: autor i media, nowe instytucje życia literackiego, metodologia badań nad kulturą literacką. Autor formułuje dwa postulaty: dostosowania dyscypliny do nowej sytuacji na scenie komunikacyjnej, oraz uwzględnienia nowych kierunków myślenia o kulturze i ich metodologii.

Recenzja książki: Ewa Szczęsna Poetyka mediów. Polisemiotyczność, digitalizacja, reklama, Warszawa 2007.

Związki antropologii z literaturą są zazwyczaj ujmowane w dwóch aspektach: jako antropologia literacka lub antropologia literatury. Niniejszy tekst przybliża trzecią płaszczyznę spotkań tych dyscyplin, jaką może być antropologia odbioru literatury, koncentrująca się na czytelnikach empirycznych. W kolejnych częściach artykułu poddaję analizie metodologicznej psychologiczne, socjologiczne i antropologiczne badania odbioru, prezentując możliwości, jakie daje antropologia literatury na polu analizy odbioru dzięki włączeniu do horyzontu badawczego zagadnień związanych z kontekstem lektury i jej rolą w życiu codziennym odbiorców.

Słów kilka o projekcie magii dla każdego (czytelnika) zawartym w: Joseph Hillis Miller On literature, New York 2002

Etnograficzny opis środowiska warszawskich parkingowców, okraszony wnioskami z obserwacji uczestniczącej