[A sparrow as a signpost, a hedgehog on the road: on violence against animals in Anita Jarzyna’s metapoetic reflection]
Recenzja: A. Jarzyna Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Wyd. UŁ, Łódź 2019
Słowa kluczowe: studia nad zwierzętami, posthumanizm, poezja nieantropocentryczna, poetyka nieantroponormatywna)
[animal studies, posthumanities, non-anthropocentric poetry, non-anthroponormative poetics]
W pierwszej części artykułu jest omówiona koncepcja hiperobiektów przedstawiona przez Timothy’ego Mortona w jego książce z 2013 roku. Charakteryzuje ona nowego typu przedmioty, znamionujące nie tylko kryzys ekologiczny spowodowany bezpośrednio przez człowieka, ale i groźne zjawiska środowiskowe i pogodowe, które wymykają się poznaniu. Teoria hiperobiektów dotyczy nowych założeń dyskutowanych ostatnio w obszarze studiów ekokrytycznych, które pozwalają wyróżnić odrębny ich nurt – ekokrytykę „wieku asymetrii” (określenie Mortona). W drugiej zaś części autorka odwołuje się do koncepcji hiperobiektów jako możliwych narracji w literaturze katastrofy atomowej – ekozagłady (M. Haushofer, Ch. Wolf, S. Akesijewicz).
Słowa kluczowe: Hiperobiekty, ekozagłada, katastrofa atomowa, ekokrytyka, wiek asymetrii
W artykule przedstawiono przykładowy przegląd literatury nadodrzańskiej, głównie powojennej z kilkoma wyjątkami z uwagi na poruszaną tematykę powodzi. Literatura związana sylwetkami takich autorów jak Hans Niekrawietz, Horst Bienek, Olga Tokarczuk, Tomasz Różycki czy Janusz Rudnicki stała się przyczynkiem do prześledzenia sposobów opisywania radzenia sobie z wylewami Odry pod kątem ich pamięciologicznej roli dla rozumienia bezsilności i adaptacji wobec tego zagrożenia. Określone praktyki zachowań wobec niebezpieczeństwa powodzi, jak i w czasie rozlewu, zgodnie z doświadczeniem zaznajomienia się z rzeką i obcowania z jej żywiołową naturą, wymagają współpracy, a nawet ustępowania jej miejsca, co dobitnie podkreśla akwacentryczny nurt ekokrytyki.
Słowa kluczowe: Odra, powódź, ekokrytyka, akwakrytyka, nowa pamięć
Rec: Arkadiusz Żychliński Laboratorium antropofikcji. Dociekania filologiczne, Wyd. IBL PAN/Wyd. naukowe UAM, Warszawa 2014
Recenzja: (Inne) zwierzęta mają głos, red. D. Dąbrowska i P. Krupiński, Wyd. A. Marszałek, Toruń 2011.
Posthumanizm przedstawiony tu został z perspektywy badań literackich i relacji między ludźmi a zwierzętami. Autorka idzie tropem książki Cary Wolfe What is posthumanism? i analizuje, jakie konsekwencje tego rodzaju krytyka miałaby dla podmiotów ludzkich, gdyby zastosować ją do narracji zwierzęcych i zwierzęcych postaci szczególnie u Kafki, Bułhakowa i Rilkego. Pisarze Ci posługiwali się antropomorfizmami do przedstawiania nieludzkich zwierząt, ale jednocześnie, zdają się usuwać z centrum ludzkie doświadczenie. Jako że zmiany perspektyw i udzielanie głosu innych zwierzętom to dobrze znane zabiegi literackie, artykuł rzuca światło na ich relację z narracjami posthumanistycznymi.