Recenzja publikacji Reprezentacje Zagłady w kulturze polskiej (1939–2019), t. I: Problematyka Zagłady w filmie i teatrze, t. II: Problematyka Zagłady w sztukach wizualnych i popkulturze, red. Sławomir Buryła, Dorota Krawczyńska, Jacek Leociak, Warszawa 2021.
Słowa klucze: Holocaust, Żydzi, kultura polska, reprezentacja
Tematem artykułu jest doświadczenie przemieszczenia ze wsi do miasta ukazane w wybranych narracjach o awansie. Ich analiza koncentruje się na kluczowym dla kondycji „wychodźców” procesie stygmatyzowania chłopskiego pochodzenia za pomocą wstydu, który jest ściśle skorelowany z wymiarem cielesnym i afektywnym. Ugruntowany w polskiej kulturze status chłopskich/wiejskich korzeni jako wstydliwego piętna jest powiązany z mechanizmem jego internalizowania przez osoby awansujące. Jako taki wpływa on na strategie awansu zakładające przede wszystkim adaptowanie się do miejskich wzorców przez cielesne praktyki mimikry.
Słowa klucze: wstyd, pochodzenie, miejsce urodzenia, wieś, chłopskie ciało
W artykule zanalizowano twórczość Leopolda Buczkowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem Czarnego potoku, z perspektywy kategorii miejsca urodzenia, określającej relację między jednostką a zbiorowością w ramach konkretnej konfiguracji kulturowo-społecznej. Analiza zmierza do ustalenia, jak miejsce urodzenia wpływa na sposób ujęcia doświadczenia Zagłady i wojny przez Buczkowskiego.
Słowa kluczowe: miejsce urodzenia, pogranicze, II wojna światowa, Zagłada, topobójstwo
Artykuł prezentuje zbiór teoretycznych przymiarek do definicji i wskazania ram znaczeniowych miejsca urodzenia jako możliwej kategorii kulturowej i analitycznej. Autorka odwołuje się do konotacji dwóch członów tej kategorii – miejsca oraz aktu urodzenia – a ponadto sytuuje ją w kręgu pojęć z zakresu geopoetyki, takich jak: mała ojczyzna, okolica, miejsce antropologiczne, rodzinne strony, miejsce autobiograficzne czy matecznik. Celem artykułu jest wskazanie różnych sposobów i kontekstów rozumienia miejsca urodzenia oraz sondowanie potencjału symbolicznego i znaczeniowego miejsca urodzenia w projektowaniu tożsamości.
Słowa kluczowe: miejsce urodzenia, tożsamość, okolica, mała ojczyzna, matecznik
Artykuł zmierza do wyróżnienia i scharakteryzowania kategorii chłopskiego postronnego Zagłady w odniesieniu do pojęć zaczerpniętych ze studiów nad krajobrazem kulturowym – okolicy i krajobrazu zadanego (taskscape). Na podstawie analizy fragmentów narracji chłopskich nadesłanych na konkurs „Opisy mojej wsi” (1948) autorka wskazuje na cztery poziomy zaangażowania postronnych Zagłady na wsi: aktywnego działania nakierowanego na tworzenie okolicy (spełniania konkretnych zadań), percepcji zmysłowej, obecności mającej wymiar cielesno-afektywny, a także trudnej artykulacji opierającej się na (prze)milczeniu.
Słowa kluczowe: postronny, świadek, Zagłada, wieś, okolica, relacje
Przedmiotem artykułu jest doświadczenie Zagłady na wsi opisywane z perspektywy żydowskiej (ofiary) i polskiej (postronnego-świadka). Centralne miejsce rozważań zajmuje pytanie o sposoby konceptualizowania tożsamości wobec doświadczenia granicznego w dwóch narracjach: twórczości Tadeusza Nowaka, zaliczanej do tzw. nurtu chłopskiego w polskiej literaturze, oraz dziennika Melanii Weissenberg, Żydówki ukrywającej się na wsi. Te dwie, różne narracje łączy przede wszystkim miejsce – wydarzenia opisywane przez Nowaka i Weissenberg rozgrywają się w okolicach Dąbrowy Tarnowskiej. Utwory Nowaka i dziennik Weissenberg pokazuję również jako przykłady formułowania literackich odpowiedzi na Zagładę, dziejącą się w kontekście lokalnym, wiejskim.
Słowa kluczowe: wieś, Zagłada, Tadeusz Nowak, Melania Weissenberg, postronny
Artykuł prezentuje analizę związków między krajobrazem a pamięcią, ukazanych w poezji polskiego pisarza, Henryka Grynberga, dla której głównym punktem odniesienia jest doświadczenie Zagłady. Proponowana analiza stanowi zarówno próbę dopełnienia dotychczasowej recepcji twórczości autora, która skupia się przede wszystkim na utworach prozatorskich, jak i wskazania konkretnych rozpoznań w obrębie teorii krajobrazu kulturowego. W oparciu o interpretację wybranych wierszy autorka opisuje poszczególne aspekty pojęcia „krajobrazu pamięci”, kształtującego się w wyniku interaktywnej relacji krajobrazu, podmiotu i pamięci naznaczonej traumatycznym doświadczeniem.
Słowa kluczowe: krajobraz, krajobraz kulturowy, pamięć, Zagłada, Henryk Grynberg