Artykuły: Paweł Tomczok

W artykule przedstawiamy badania akwafilologiczne afektywnego dyskursu na temat rzeki przemysłowej. Sięgając do literatury historycznej, hydrologicznej, sztuki, tekstów literackich i dyskursu medialnego, pokazujemy, w jaki sposób antropopresja, jaka dotknęła Rawę, płynącą przez śląskie miasta łącznie z Katowicami, odcisnęła także ślad na języku, i w jaki sposób odzyskanie go dla tej rzeki może przywrócić jej sprawczość. Korzystając z najnowszych studiów hydrologicznych, prowadzonych w ramach projektu „Zielony Horyzont” (UŚ, 2021-2023) i ukierunkowanych na oznaczenie niebadanych dotąd w Rawie zanieczyszczeń, staramy się w podobny sposób „prześwietlić” i „odłowić” zanieczyszczenia w mówieniu i myśleniu o rzece, za sprawą których doszło w ubiegłym wieku właściwie do zerwania sojuszu między ludźmi a Rawą. Opracowana dzięki temu interdyscyplinarna metoda akwafilologicznego studiowania rzeki okazuje się jedynym sposobem na zaakceptowanie jej postnaturalnego stanu, który w dalszym ciągu pełni zadania rzeki i jednocześnie je przekracza, stając się pomnikiem antropocenu.

Słowa klucze: akwafilologia, głębokie mapowanie, antropopresja, Rawa, rzeka przemysłowa, ściek kanalizacyjny, pomnik antropocenu

Artykuł dotyczy literackiej polityki historycznej, która oddala się od nowoczesnego modelu wiedzy o przeszłości, zmierza zaś w stronę zakwestionowania podstawowych elementów metodologii historiografii. W miejsce krytycznej analizy dokumentów wprowadzona zostaje kategoria symbolu – zakładająca możliwość nadprzyrodzonej jedności przeszłości i teraźniejszości. Zamiast zalecanego dystansu i obiektywizmu omawiana eseistyka domaga się zaangażowania, a wręcz mobilizacji umarłych, z którymi należy nawiązać łączność, kontakt, by mogli wspierać fundamentalne spory polityczne. Przedstawiona problematyka została omówiona na przykładzie Kinderszenen Jarosława Marka Rymkiewicza oraz dwóch tomów Afazji polskiej Przemysława Dakowicza, esejów nawiązujących do różnych sytuacji z czasów II wojny światowej, szczególnie początku działań militarnych we wrześniu 1939 roku praz powstania warszawskiego.

Słowa kluczowe: polityka historyczna, pamięć historyczna, II wojna światowa w literaturze, II wojna światowa w eseistyce

Celem artykułu Zając, lis i ludzie. O jednej powieści Adolfa Dygasińskiego jest interpretacja Zająca Adolfa Dygasińskiego w kontekście darwinizmu – skomplikowanej akceptacji dziewiętnastowiecznej wiedzy przyrodniczej. Autorzy analizują darwinistyczne elementy utworu, odwołując się do współczesnych badań związków literatury i teorii ewolucji. Skupiają się także na alegorycznych znaczeniach tekstu Dygasińskiego, narracyjnym ukształtowaniu tekstu oraz skomplikowanej relacji między literaturą i przyrodą i wiedzą o niej, co wyraża zapożyczona u Theodora Adorno i Waltera Benjamina kategoria historii naturalnej.

Wspomnienie o Stefanie Szymutce.

Review of Maria Zadencka’s book Obrazy suwerenności. O wyobraźni politycznej w literaturze polskie XIX i XX wieku [Images of Souvereignty. On political imagination in 19th and 20th century polish literature]