Artykuł odnosi się do literaturoznawczego i historycznego dyskursu przesiedleń po 1945 roku oraz do wybranej praktyki reportersko-pisarskiej, reprezentowanej przez twórczość Franciszka Gila. Gil, przed wojną reportażysta zajmujący się tematyką chłopską, tworzy metaforykę Ziem Odzyskanych jako miejsca awansu wieś-miasto. Ideologiczne uproszczenia są w tej wizji oczywiste, ale nie wyczerpują jej sensu. Wiele z metafor opisujących Szczecin w socrealistycznym rejestrze wniknęło w tkankę miejscowego języka. Przykładem może być „Szczecin – port świata”, czy też opis ryb jako „złota” a połowów jako „wydobywania kruszcu”. Liryczny język, uznany z czasem za przykład poetyki socrealistycznej, służyć miał dowartościowaniu przestrzeni oraz biografii ludzi, którzy zamienili analfabetyzm i biedę na edukację i pracę. Autor starał się wnikać w mechanizmy tej zmiany, gdy pisał „życie społeczne zaczyna się wiązać w sobie”. Biografia Gila pokazała nietrwałość tego wiązania – pisarz umarł w zapomnieniu, za to jego legenda w regionie okazała się trwała. Ten mechanizm przyciągania – wyparcia – przyswajania (miejsca, dzieła, osoby) opisuje artykuł.
Słowa kluczowe: reportaż, socrealizm, miasto, Ziemie Odzyskane, awans społeczny, metafora, biografia