Analizując pracę wideo Artura Żmijewskiego Glimpse (2016) autorka umieszcza jego praktykę artystyczną na osi między problematyzowaniem wizualności (Mirzoeff) a postkrytycznością (Foster), pyta o warunki krytyki i polityczności sztuki a także o granice i nadużycia reprezentacji.
Słowa kluczowe: sztuka; polityczność; krytyczność; Artur Żmijewski, artysta; wizualność; prawo do patrzenia
W swoim artykule autorka zastanawia się nad możliwością rozwiązania aktualnego kryzysu współczucia i empatii wynikłego z kryzysu pewnych form pamięci zbiorowej. Twierdzi ona, że należy rozważyć odrzucenie koncepcji pamięci zbiorowej i zastąpienie jej pamięcią relacyjną czy pamięcią wielokierunkową. Zasadniczą cechą tego modelu jest przekonanie, że pamięć nie jest nigdy jednorodna, spójna czy jednogłosowa, ale że jest raczej mieszanką licznych wcześniejszych aktów pamiętania i reprezentacji. Stawia postulat etyki odpowiedzialności w obliczu tworzenia tożsamości zbiorowej w ścisłym związku z przeszłością.
Słowa kluczowe: pamięć zbiorowa, tożsamość zbiorowa, pamięć relacyjna, pamięć wielokierunkowa, etyka odpowiedzialności
Katarzyna Bojarska i Susan Buck-Morss rozmawiają o idei historii uniwersalnej, którą sformułowała autorka Hegel, Haiti i historia uniwersalna. W dyskusji pojawiają się kluczowe pojęcia i koncepcje filozofii historii proponowanej przez Buck-Morss w tym koncepcja rewolucji, teoretycznej pragmatyki, radykalnej neutralności i solidarności, jak również montażu, jako twórczego narzędzia konceptualnego.
Tekst rozpoczyna polemika z amerykańskim historykiem idei, Dominickiem LaCaprą i jego koncepcją triady nieobecność – utrata – trauma. Autorka odwraca proponowane przez badacza znaczenia nieobecności i utraty, by podkreślić znaczenie tworzenia teorii na temat przeszłości z konkretnej, lokalnej perspektywy. W drugiej części artykułu autorka przedstawia projekty artystyczne, które pokonują trudną i nieoczywistą drogę od odkrycia nieobecności (Żydów po Zagładzie) do doświadczenia utraty.
Autorka rekonstruuje genealogię zainteresowania teorią afektów we współczesnej humanistyce, wskazując na bogactwo nurtów i odmian, niemożność ale i bezcelowość sprowadzanie tej różnorodności do jednej, wyraźnie określonej teorii czy zwrotu. Przytacza także podstawowe założenia tej metodologii, jej stawki poznawcze i estetyczne, a także problemy związane z wprowadzeniem tego nowego języka w przestrzeń studiów humanistycznych.
Rozmowa dotyczy kwestii związanej z formacją intelektualną i akademicką zwaną visual studies oraz osobistą drogą badacza od studiów literaturoznawczych do studiów nad kulturą wizualną a także nad Zagładą. Rozmówcy poruszają wątki związane z myśleniem o historii, czasie, traumie i reprezentacji w kontekście krytyki poststrukturalizmu a także w odniesieniu do koncepcji archiwum i afektu. Omawiane zagadnienia dotyczą kwestii transmisji wiedzy, ograniczeń tradycyjnej pedagogiki i historiografii, znaczenia psychoanalizy dla badań nad przeszłością. W toku dyskusji przywoływane i omawiane są projektu artystyczne i doświadczenia badawcze rozmówców.
Wychodząc od traktującej o Zagładzie i relacji ojciec-syn, powieści graficznej Arta Spiegelmana Maus, która przyniosła mu światowy rozgłos, autorka analizuje jego kolejną książkę komiksową, In the Shadow of No Towers, dotyczącą 9/11. Interpretacja skupia się na obecnej w tej konstrukcji doświadczenia historycznego strukturze zakrzywionego czasu, na materialności opornego dzieła tekstowo-wizualnego, które walczy przeciwko dominującym dyskursom i ideologiom traumy, jakie w następstwie 9/11 doprowadziły do działań politycznych i zmian zbiorowej tożsamości Amerykanów. Szczegółowe omówienie strategi artystycznej Spiegelmana służy wskazaniu na nowe drogi realizmu w obliczu globalnego wydarzenia historycznego, rejestrowanego i transmitowanego na żywo.
Autorka przywołuje różne powroty do realizmu jako programu literackiego i ideologicznego, różne jego odsłony w okresie powojennym i ujęcia związane z przemianami społecznymi, politycznymi a także estetycznymi. Wskazuje na uwikłanie losów tego pojęcia w rozmaite przemiany w samej humanistyce. W kolejnej części wyłożone zostają założenia numeru i przedstawione kolejne poszczególne artykuły, przekłady, recenzje i inne materiały publikowane w tomie.
W kontekście madryckiej konferencji i wystawy w Museo di Reina Sofia autorka rozważa możliwe odpowiedzi na pytania dotyczące tego, w jaki sposób konfiguracje obrazów, które interesowały autora Atlasu Mnemosyne, mogą odnosić się do współczesności i dynamicznej zmiany, zazwyczaj o charakterze traumatycznym, jaka zachodzi we współczesnych społeczeństwach; czym zdaje się dziś dziedzictwo Aby Warburga, jaki status mają szaleństwo i wojna w wytwarzaniu wiedzy za pośrednictwem obrazów, w dynamice pamięci i zbiorowych wrażeń, a także jaki jest kształt zbiorowości, która miałaby się komunikować za pośrednictwem wspólnych technik i taktyk obrazowania.
Recenzja: Bożena Shallcross, Rzeczy i Zagłada, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2009.
Uwagi o 10 edycji międzynarodowego kongresu Konstanzer Maisterklasse, który odbył się w lipcu 2009 na Uniwersytecie w Konstancji
Sprawozdanie z konferencji naukowej Nowoczesność jako doświadczenie, cz. I, Wydział Polonistyki UJ, SWPS, Kraków 4-6 IV 2006
Autorka umieszcza pracę Libery zarówno w kontekście sztuki na temat Holokaustu, jak i polskiej kultury powojennej