Zastanawiając się nad relacją słowa i obrazu autorka sięga do starożytnych źródeł refleksji nad korespondencją sztuk, rozwijanej następnie przez nowożytnych estetyków (Lessing, Laokoon). Następnie analizuje problem obrazu poetyckiego w tłumaczeniu, przywołując refleksje i doświadczenia Juliana Tuwima, dotyczące jego tłumaczenia kilku wersów poematu Rusłan i Ludmiła z rosyjskiego na polski. Nawiązuje do problematyki związku sztuk, która była przedmiotem refleksji w dwudziestoleciu międzywojennym. Ta tradycja myślenia wydaje się bliska problematyce logowizualności nasuwającej się współcześnie  pod wpływem rozwoju środków przekazu.

Słowa kluczowe: logowizualność, film i literatura, przekład poetycki, obraz poetycki,  nie ma poezja, mówiące malarstwo

Artykuł jest analizą trzech publikacji piśmienno-graficznych: Europy Anatola Sterna, Sponad Juliana Przybosia oraz eseju wizualnego Stefana Themersona Kurt Schwitters on a Time Chart. Wyjściowe przekonanie o istnieniu między tymi doniosłymi osiągnięciami artystycznymi zasadniczej różnicy estetycznej zostaje dookreślone poprzez wskazanie dwóch odmiennych koncepcji sztuki oraz ujęć medium artystycznego, stojących za działaniami artystów. O ile Strzemiński, opracowując typograficznie zbiór Przybosia, dążył do jednorodności plastycznej i zachowywał dla poezji porządek językowo-znaczeniowy, o tyle Szczuka komponujący fotokolaże w Europie Sterna oraz Themerson pracujący zgodnie z idea polimedialności wynajdują dla poezji nowe środowiska (medialne, znakowe). Nie ograniczają się oni wyłącznie do tradycyjnie pojętej intermedialności/intersemiotyczności, w ramach której dochodzi do wymiany właściwości między kodami, systemami znaków etc., ale projektują rozmaite inne relacje między elementami swoich obiektów artystycznych.

Słowa kluczowe: polimedialność, poezja, media, obraz, typografia, estetyka

W zaproponowanym rozumieniu wiersz kartograficzny (wiersz-mapa) to eksperymentalny tekst poetycki ustrukturalizowany na wzór mapy, tj. stanowiący kompozycję logowizualną, której elementy językowe uprzestrzennione zostały zgodnie z rzutem z góry. Celem artykułu jest próba określenia kierunków rozwoju wiersza kartograficznego w polskiej poezji eksperymentalnej dzięki analizie jego najważniejszych historycznych i współczesnych realizacji. Autor wyróżnia dwa typy wierszy-map, zapoczątkowane w latach 60. XX wieku w poezji konkretnej: z tekstów Romana Gorzelskiego wywodzi się prostszy typ wizualny, reprezentowany współcześnie przez Jakuba Wojciechowskiego i Piotra Kasperowicza, zaś z wierszy-partytur Mariana Grześczaka bardziej złożony, angażujący także warstwę brzmieniową, typ fonowizualny, kontynuowany dziś w eksperymentach Radosława Nowakowskiego i Marcina Mokrego.

Słowa kluczowe: wiersze-mapy, kartografia i literatura, geopoetyka, literatura eksperymentalna, Marcin Mokry, Radosław Nowakowski

Artykuł dotyczy kompozycji i percepcji książek obrazkowych (picturebooków). Autorka porządkuje ujęcia genologiczne, wskazuje sprzeczności w definicjach formy, bada różnice między picturebookiem a książką ilustrowaną, proponuje wreszcie prototypowe profilowanie gatunku i użycie pojęcia słowografia dla opisu realizacji najbliższych stworzonemu modelowi. Szczególnie zajmuje ją zjawisko nowe na polskim gruncie: picturebookowa intymistyka logowizualna (książki obrazkowe nietworzone wyłącznie z myślą o dzieciach, poruszające kwestie ważne, złożone, budzące emocje). Tego rodzaju prace często realizują słowograficzne postulaty równowagi i współzależności tworzyw. Rozważania teoretyczne dopełnia analiza jednej z publikacji Iwony Chmielewskiej, słowografii wymykającej się kategoryzacjom ilustracji książkowych, integralnie łączącej media, bazującej na wzajemnej (re)interpretacji tekstu i obrazu.

Słowa kluczowe: picturebook, książka obrazkowa, intymistyka logowizualna, słowografia, Iwona Chmielewska

Artykuł dotyczy tendencji do ujmowania (po)nowoczesnych form logowizualnych jako przejawów kryzysów i zapaści kultury. Prześledzono dyskursy związane z poezją wizualną i konkretną, w których wskazuje się na integralny związek tego rodzaju sztuki z kryzysem reprezentacji, ale rozumianym przede wszystkim jako wyraz przesileń komunikacyjnych i rozpadu uniwersów symbolicznych odczuwanego jako stan kryzysowy. Autorka próbuje przyjrzeć się w tej perspektywie współczesnemu nurtowi„pisanego malarstwa”, analizując zarówno dyskurs, jaki on wywołuje, jak i wybrane prace, a także osadzając to zjawisko w tradycji pisania o logowizualności. Zadaje pytanie o to, jakie sytuacje i mechanizmy artyści plastycy i krytycy diagnozujądziś jako rozregulowane i kryzysowe, a także o to, gdzie dostrzegają największe pola napięć i miejsca zapaści.

Słowa kluczowe: kryzys znaku,kryzys kultury, logowizualność, „pisane malarstwo”, haft, pismo, ekonomia, praca, Monika Drożyńska, Twożywo, Jadwiga Sawicka

Artykuł poświęcony jest formom logowizualności w komiksie autobiograficznym. Na podstawie analiz pięciu komiksów polskich twórczyń i twórcy autorka wyodrębnia formy łączenia słowa i obrazu, typowe dla narracji komiksowej. Kupczyńska proponuje kategorie linio-wizualności i ryso-pisania dla opisania cielesnych i afektywnych aspektów autobiograficzności oraz dla wskazania kodów kulturowych, wpisanych w te narracje. Odniesienia do gramatyki i historii komiksu osadzają analizy w kontekście międzynarodowych badan nad komiksem i zarazem wskazują na auto-refleksyjna naturę medium.

Słowa kluczowe: logowizualność, ryso-pisanie, komiks polski, autobiografia

W sztuce konceptualnej z przełomu lat 60. i 70. XX wieku znak językowy uniezależnił się w sposób efektywny od obrazu. Tekst artystyczny przestał pełnić funkcję pośredniczącą między obrazem i jego desygnatem; wyposażony w funkcję sprawozdawczą albo projektującą wobec rejestrowanych bądź współtworzonych stanów rzeczy, nabierał niekiedy wymiaru wizualnego. Celem niniejszego eseju jest ukazanie logowizualnych aspektów postkonceptualnych praktyk Cezarego Bodzianowskiego, Łukasza Jastrubczaka i Joanny Rajkowskiej. W ich twórczości formy konceptualnej notacji – językowej albo wizualnej – służą abstrahowaniu określonych pojęć z miejsca artystycznej interwencji i konstruowaniu nowych. Ich praktyki zorientowane są na wyznaczanie parametrów dzieła otwartego na wielorakie interpretacje tworzące się w zmiennych kontekstach społecznych.

Słowa kluczowe: sztuka konceptualna, ekonomia środków, dialektyka miejsca i nie-miejsca, transkategorialność medium, dzieło otwarte

Recenzja książki: Polityki/Awangardy, red. A. Karprowicz, J. Kornhauser, M. Rakoczy, A. Wójtowicz, Wydawnictwo UJ, Kraków 2021.

Słowa kluczowe: polityczność sztuki, historia awangard,  język i władza, praktyki kontrhegemoniczne

Artykuł jest próbą zmapowania relacji słowo-obraz. W.J.T. Mitchell próbuje zdefiniować różnicę między słowem a obrazem, wskazując na różne możliwe kryteria jej wyznaczania. Zwraca uwagę na trudności w jednoznacznym rozgraniczeniu tych pojęć i na ich wzajemne zależności. Wskazuje też na konceptualizacje „słowa i obrazu” na gruncie historii sztuki i językoznawstwa, przywołując takie przykłady jak kaczkokrólik czy diagram de Saussure’a przedstawiający strukturę znaku językowego. Wreszcie, autor ukazuje głęboko polityczne uwikłanie relacji „słowo – obraz” i jej związki z wyznaczaniem różnicy rasowej, klasowej i genderowej.

Słowa kluczowe: słowo, obraz, kultura wizualna, historia sztuki

Tekst “Paradoksy widzialności: o związkach teorii queer i studiów o niepełnosprawności” stawia w centrum zainteresowania kategorię widzialności i poprzez jej analizę przygląda się związkom studiów o niepełnosprawności (disability studies) i teorii queer. Proponuje tezę, iż zmiana społecznych warunków widzialności jest kluczowa dla osób nieheteronormatywnych i osób z niepełnosprawnościami. Analiza przeprowadzona jest w oparciu o książki niejako „założycielskie” dla obu dyscyplin: Epistemology of the Closet Eve Kosofsky Sedgwick i Niezwykłe ciała: przedstawienia niepełnosprawności w kulturze i literaturze amerykańskiej Rosemarie Garland-Thomson, jak i inne teksty czołowych badaczy teorii queer i disability studies: Lauren Berlant, Tobina Siebersa, Susan Schweik.

Słowa kluczowe: studia o niepełnosprawności, teoria queer, widzialność

Artykuł przedstawia ogólną refleksję na temat rozwijających się od niedawna zielonych studiów o niepełnosprawności. Analizie poddano wybrane prace artystów z niepełnosprawnościami: Sunaury Taylor, Clair Cunningham i Rafała Urbackiego, które w różnym stopniu łączą perspektywę osobistą, skupioną na indywidualnym doświadczeniu niepełnosprawności, z namysłem ekologicznym. Wybrane teksty kultury poruszają zagadnienia o kluczowym znaczeniu dla omawianej dziedziny, takie jak (współ)zależność oraz umowność binarnych opozycji: natura-technologia, człowiek-zwierzę, sprawność-niepełnosprawność. Artykuł pokazuje, że zielone studia o niepełnosprawności są nie tylko źródłem nowych narzędzi służących namysłowi nad miejscem człowieka w świecie, ale również formą aktywizmu, która stawia sobie za cel budowę inkluzywnego, bioróżnorodnego świata w duchu większej sprawiedliwości ekologicznej.

Słowa kluczowe: zielone studia o niepełnosprawności, studia o niepełnosprawności, humanistyka ekologiczna, bioróżnorodność, performans, literatura, twórczość artystów z niepełnosprawnościami

Celem tekstu jest przedstawienie dwóch artystycznych strategii skutecznego komunikowania w przestrzeni publicznej, różnego od zwykłej perswazji. Pierwsza to tradycja względnie autonomicznego przekazu, stawiającego przed odbiorcą zadanie rozwiązania rebusu, zagadki, odkrycia kodu czy złożonego procesu myślenia łączącego obraz z tekstem, który nie jest czytelny bez uprzedniego przygotowania (Polska Szkoła Plakatu). Druga to piętrzenie skojarzeń, konieczność wczytywania się i odczytywania więcej, niż oferuje pozornie prosta i zrozumiała struktura. Jej zagadkowość polega na oscylacji znaczeń i trudności w identyfikowaniu się z konkretnym odczytaniem (Twożywo). Obie strategie przygotowują do arbitralnych decyzji w procesie lektury, do „czytania z pamięci”, do uprzedzania sensu. Ma to szczególnie interesujące konsekwencje w „czytaniu miasta”, np. poprzez transformowanie treści, których nie chcielibyśmy być odbiorcami. Szczególnie podatne na przekształcenia sensów tekstu, zmianę funkcji obrazu na tekst i na odwrót jest graffiti.

Słowa kluczowe: plakat, graffiti, Twożywo, Jan Lenica, Jerzy Treutler

Przedmiot namysłu stanowią XXI-wieczne graficzne interpretacje kanonicznych utworów dla dzieci. Analizie poddane są trzy antologie poezji Tuwima, Brzechwy i Kerna wydane przez Wytwórnię. To publikacje niedające się opisywać w tradycyjnych kategoriach ilustracyjności, na wiele nieoczywistych sposobów splatające litery, słowa i obrazy. Autorka skupia się na projektach artystek młodej generacji: Małgorzaty Gurowskiej, Moniki Hanulak, Marty Ignerskiej, Agnieszki Kucharskiej-Zajkowskiej, Anny Niemierko, Gosi Urbańskiej-Macias, Justyny Wróblewskiej (Tuwim i Kern) oraz średniego pokolenia – Macieja Buszewicza, Grażki Lange, Lecha Majewskiego i Piotra Młodożeńca (Brzechwa). Artyści sięgają po kolaż z elementami fotomontażu, akcentują możliwości i specyfikę grafiki cyfrowej, wchodzą także w dialog z mistrzami starszych pokoleń.

Słowa kluczowe: ilustracja, ikonotekst, typografia, palimpsest, upcycling

Celem artykułu jest przybliżenie jednego z wariantów współczesnego kina science fiction, w którym splatają się wątki utopii, katastrofy i miłości romantycznej. Rozpoznanie koncentruje się na wizjach świata zaawansowanych technologii, stanowiącego zagrożenie dla bohaterów funkcjonujących na jego peryferiach. Refleksja poświęcona melancholijnej odmianie filmu fantastycznonaukowego wymaga przyjrzenia się postaciom, które poszukują ukojenia w relacjach uczuciowych. Kiedy pęknięcie scjentystycznego projektu staje się faktem, a porażka ideologii postępu prowadzi do zagłady, wytchnienie przynosi jedynie moment odnowienia pamięci o dawnym szczęściu. Autor szkicu sięga do reprezentacji XXI wiecznej twórczości science fiction, która zamiast heroicznego indywidualizmu, portretuje ocalającą moc wspomnień, miłości i chwilowego wyciszenia.

Słowa kluczowe: science fiction, film fantastycznonaukowy, melodramat, miłość romantyczna, melancholia

Artykuł podejmuje temat sztuki jako sposobu wytwarzania wiedzy na przykładzie działań artystów awangardy rosyjskiej. Odwołując się do argumentów „etnografii przedtekstowej” (Michael Jackson, Anne Line Dalsgård, Ryszard Nycz), badań nad rolą kinestezji w sztuce współczesnej (Irina Sirotkina, Roger Smith) oraz umieszczając działania artystów w kontekście historyczno-naukowym, Nabokina analizuje wciąż aktualny problem wzajemnych relacji wiedzy ucieleśnionej i wiedzy teoretycznej.

Słowa kluczowe: wiedza ucieleśniona, wiedza teoretyczna, etnografia przedtekstowa, kinestezja, awangarda rosyjska

Analizując pracę wideo Artura Żmijewskiego Glimpse (2016) autorka umieszcza jego praktykę artystyczną na osi między problematyzowaniem wizualności (Mirzoeff) a postkrytycznością (Foster), pyta o warunki krytyki i polityczności sztuki a także o granice i nadużycia reprezentacji.

Słowa kluczowe: sztuka; polityczność; krytyczność; Artur Żmijewski, artysta; wizualność; prawo do patrzenia

Artykuł stanowi analizę praktyk projekcji utworów poetyckich na fasady budynków w przestrzeniach wielkomiejskich. Przebadane zostają dwa przypadki: jednorazowe wydarzenie związane z wierszami Piotra Sommera podczas Festiwalu Conrada (2012) i wieloletnie działania Jenny Holzer, zasugerowano także związki między nimi. Wywód zmierza do ukazania krytycznego potencjału „wierszy ze światła” oraz dwojakiego rozumienia ich spektakularyzacji: jako utowarowienia literatury oraz jako doświadczenia, w którym na plan pierwszy wysuwa się wspólnotowy charakter przeżycia.

Słowa kluczowe: Piotr Sommer, Jenny Holzer, medium światła, projekcje wierszy, spektakularyzacja literatury, literackość, poetyckość

W ujęciu socjologicznym za klasyfikację i definicję gatunków odpowiadają aktorzy pola literackiego dysponujący władzą symboliczną. Istotnym aspektem operacji klasyfikujących jest wartościowanie gatunku. Na przykładzie najnowszej recepcji literatury fantasy przedstawione i skodyfikowane zostają następujące strategie przewartościowania: 1. rozmycie – zniesienie różnic między fantasy a innymi gatunkami, 2. wykluczenie – oddzielenie gatunku od innych poprzez wyodrębnienie kompleksu pozytywnie wartościowanych cech, 3. destabilizacja – odrzucenie klasycznej genologii, 4. eksternalizacja – poczucie wspólnoty z rzeszą miłośników gatunku, 5. internalizacja – hermetyczne obcowanie z tekstem i dystans wobec recepcji masowej, 6. elitaryzacja – przypisanie gatunkowi walorów utożsamianych z kulturą wysoką.

Słowa kluczowe: gatunek, wartościowanie, pole literackie, fantasy

Artykuł zawiera analizę logowizualnych kompozycji cyfrowych powstałych w ramach internetowego projektu ZUSwave autorstwa grupy Rozdzielczość Chleba. Materiał źródłowy stanowią cyfrowe kolaże, memy oraz posty zamieszczane w pierwszej połowie 2015 roku na stronie na Facebook, specjalny numer zina „Nośnik” oraz algorytm poetycki Prokom autorstwa Leszka Onaka. Główną oś tekstu stanowi odczytanie ZUSwave’u, którego nazwa odnosi się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jako krytycznej i lokalnej parodii popularnej estetyki vaporwave’u. Autorka przekonuje, że w projekcie ZUSwave’owym cyfrowa logowizualność staje się nośnikiem się politycznej dyskusji, sprzeciwu, diagnozy kryzysu – zarówno w sferze lewicowej wyobraźni, jak i wiary w emancypacyjny wymiar technologii

Słowa kluczowe: logowizualność, vaporwave, ZUSwave, estetyki internetowe

W przeprowadzonym na czternastu stronach dialogu o liberaturze rozmówcy pokazują, jak słowa są nierozerwalnie zakorzenione w przestrzeni. Liberatura to zaproponowany przez Zenona Fajfera termin odnoszący się do gatunku literackiego, który łączy tekst i jego materialne podłoże w znaczącą całość.

Słowa kluczowe: liberatura, performatywność, wizualność tekstu, emanacyjność, poezja

Artykuł stanowi próbę charakterystyki postawy epistemicznej Doroty Wolskiej nazwanej „apofatyczną”. Charakteryzuje się ona wprowadzaniem myśli w ruch, waloryzacją poznawczej niepewności i niewyraźności. Zostały w nim omówione główne kierunki zainteresowania wrocławskiej kulturoznawczyni: jej studia nad doświadczeniem, refleksja nad kondycją uniwersytetu i kulturoznawstwa, koncepcja humanistyki reflektywnej i projekt laboratorium humanistycznego. Wskazano również na odpowiedzialność, tragiczność i zaangażowanie badawcze jako na te problemy, które według niej stanowią wyzwanie dla kulturoznawczej refleksji w obliczu tzw. posthumanistyki.

Autorka analizuje dorobek badawczy Leonarda Neugera, skupiając się na problematyce nieprzystosowania i doświadczenia nieswojości. Twierdzi, że bezradność nie jest cechą immanentną, ale nabywaną, relacyjną. Odwołuje się do proponowanego przez Neugera terminu tranzytywności: relacji przechodnich, aktywności kierowanych dynamiką zależności. Ważnym aspektem jest doświadczenie dyskryminacji, które może zostać przez poszkodowaną jednostkę celowo przejęte przez wyzyskanie potencjału słabości, okazanie jej lub odegranie, obnażenie umowności cudzej pozycji wyższościowej. Kluczową figurą są imigranci/uchodźcy – ci, którzy muszą funkcjonować w sferze bezprawia lub na połowicznych prawach przybyszów. Dauksza przekonuje za Neugerem, że – niezależnie od rzeczywistych

Słowa kluczowe: Leonard Neuger, emigracja, antysemityzm, nieprzystosowanie, bezradność