Autorka tekstu zwraca uwagę na asymetrię w rozwoju zainteresowań konstrukcjami męskości i kobiecości, zarówno w nauce, jak i w mediach. Wskazuje, że w badaniach feministycznych przyjmuje się normę patriarchalną jako reprezentatywną dla pozycji męskiej. Szansę na wyrównanie tej asymetrii widzi w rozwoju studiów męskich. Autorka opisuje również różne modele męskości, które należą do dyskursu medialnego i ogniskują impulsy społeczne kreowane przez ekonomię. Zwraca uwagę, że nie powstały w ostatnich latach wyraziste i symetryczne względem tych męskich modele kobiecości oraz że problem „kryzysu męskości”, który badaczka traktuje z dystansem, nie znajduje odpowiednika w „kryzysie kobiecości”.

Celem artykułu jest ustalenie „centralnych zasad” w obrębie badań literackich, których przedmiotem są mężczyźni. Deklarowana zgodnie przez badaczy dekonstrukcja patriarchalnej męskości jako mocnej tożsamości podmiotu, poprzez konieczne spluralizowanie „męskości” (wyrażające się w obowiązkowej liczbie mnogiej rzeczowników „mężczyzna”, „męskość”), stanowi wstępny warunek męskich studiów genderowych. Zarazem owa zdekonstruowana jedność męskości zostaje przeniesiona na poziom meta, za sprawą zabiegów konstytuujących „męskość” jako „pole” lub jako „przedmiot” badań, uzasadniających tożsamość odrębnej dyscypliny naukowej. Dekonstruując w ten sposób zamierzoną przez siebie dekonstrukcję, badacze dokonują „rekonstrukcji” męskości. Artykuł podejmuje kwestie języka studiów męskich oraz ich uwikłania w spór modernizmu z postmodernizmem.

W artykule poruszam problem dziewiętnastowiecznej polskiej męskości „bohaterskiej” i „antybohaterskiej”, próbując odnaleźć jej mniej więcej stałe elementy na przestrzeni całego stulecia. Jednym z ważniejszych stwierdzeń wynikających z interpretacji Mazurka Dąbrowskiego jest wykrycie pewnej stałej fantazmatycznej matrycy polskiej męskości – struktury silnej i trwałej, jednocześnie opresywnej i traumatogennej, którą odnaleźć da się – zdaniem autora – zarówno u romantyków, pozytywistów, a nawet u modernistów.

Niniejszy artykuł stanowi próbę ukazania obrazu nowoczesnej męskości przełomu XIX i XX wieku, kształtującej się pod wpływem nowoczesnych technologii, a w szczególności kolei żelaznej i maszyny parowej. Kolej żelazna nie tylko zmodernizowała życie społeczne i gospodarcze, ale również wpłynęła na kształt życia psychicznego, wyłaniając wiedzę o ludzkich namiętnościach i przyczyniając się tym samym do ukształtowania dyskursu psychoanalitycznego. W zgodzie z Freudowską koncepcją popędu seksualnego, kolej została wpisana w ekonomię męskiego pożądania, stanowiąc ramy do wyrażania tożsamości bohaterów literackich. Zarówno mężczyźni z opowiadań kolejowych Stefana Grabińskiego, jak i Stanisław Wokulski z Lalki Bolesława Prusa obrazują przemiany męskości dokonujące się pod wpływem mechanizacji. Z doświadczeniem tym wiążą się pojęcia „nerwicy kolejowej” oraz „fugi podróżniczej”, które ukazane tutaj zostały jako prototypowe formacje męskiej histerii.

Artykuł koncentruje się na kwestii, która dotyczy procesu produkowania genderów Dulskiej i Dulskiego – bohaterów Moralności pani Dulskiej i Śmierci Felicjana Dulskiego Gabrieli Zapolskiej, reprezentantów drobnomieszczaństwa – a zatem próbuje odpowiedzieć na pytanie jaką rolę w owym procesie odgrywają determinanty klasowe, ekonomiczne, normy społeczno-kulturowe i jak kształtują one życie duchowe postaci.

Artykuł dotyczy powieści Stefana Żeromskiego Przedwiośnie (1925), która w czasach PRL była obowiązkową lekturą szkolną i najbardziej znanym utworem pisarza. Autor pokazuje manipulację w szkolnej interpretacji tego utworu, przedstawianego w PRL jako pochwała rewolucji bolszewickiej. Tymczasem – zgodnie z niepublikowanymi w PRL autokomentarzami Żeromskiego – Przedwiośnie było dramatycznym ostrzeżeniem pisarza przed bolszewizmem. Bolecki proponuje nową interpretację tej powieści, pokazując jej związek z tradycją literacką. Najbardziej oryginalną tezą jest twierdzenie, że sławna powieść Witkacego Pożegnanie jesieni (1927) była bezpośrednią kontynuacją Przedwiośnia. Artykuł kończy się zaskakującą tezą o drapieżnej aktualności powieści Żeromskiego, którą krytycy uważają dziś za utwór całkowicie przestarzały.

Autor artykułu analizuje związki między faszyzmem a kategoria męskości. Czyni to w kontekście popkulturowych wyobrażeń na temat faszyzmu i stereotypowego wyobrażenia na temat hitlerowskiego oprawcy. Omawia zagadnienie erotyzacji kata w kinie i literaturze. Artykuł prezentuje też źródła i różne wymiary fascynacji męskością w nazizmie, powody dominującej pozycji mężczyzny w ideologii Hitlera.

Artykuł omawia specyfikę narracji bokserskich w literaturze polskiej i zagranicznej, a następnie ukazuje rolę „męskości” z perspektywy ontologii sportu w warunkach Zagłady na przykładzie książki Leg dich, Zigeuner, podwójnej piłkarza Ottona „Tulla” Hardera (i członka Waffen-SS, komendanta obozu) i boksera Josepha „Rukeliego” Trolmanna (represjonowanego ze względów rasowych, później więźnia obozu). Pomiędzy biografiami obu zarysowuje się wyraźna różnica, ukazująca immanentyzację kategorii męskości dokonaną przez ideologię Trzeciej Rzeszy w przypadku Hardera, której przeciwstawiona jest kontyngencja tej kategorii dokonywana przez figurę wykluczonego z tak rozumianej wspólnoty, walczącego „niemęsko” (tj. unikającego bezpośredniego starcia) Roma.

Artykuł odnosi się do kwestii przedstawienia z perspektywy gender historii Holocaustu w powojennych społeczeństwach Europy Środkowej. Postaram się pokazać funkcjonowanie przemocy seksualnej w kulturze oraz różne sposoby jej przedstawiania w tekstach literackich: z jednej strony ujmowanie jej jako znaku relacji między zantagonizowanymi wspólnotami mężczyzn (mitologizacja w sensie R. Barthesa), z drugiej jako ujawnienie kontinuum przemocy w patriarchacie – przemocy wobec konkretnych osób, przemocy strukturalnej i przemocy symbolicznej. Różnica ujęcia wynika, jak myślę, także z różnicy męskiego i kobiecego spojrzenia na sprawę gwałtu.

Artykuł omawia problem „męskocentrycznej wyobraźni” Jerzego Andrzejewskiego. Autor sugeruje, że jej źródłem jest pragnienie homoerotyczne. Pisarz konstruuje relacje między mężczyznami poza porządkiem edypalnym, groźne dla porządku społecznego i koherencji samego podmiotu. „Męskocentryczność” Andrzejewskiego stabilizowana jest w odniesieniu do wzorca Gombrowiczowskiego (na płaszczyźnie tekstowej) i do postaci Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (na płaszczyźnie biograficznej).

W swoim artykule autor proponuje psychoanalityczne odczytanie polskiego podmiotu politycznego, który wyłania się z „tetralogii polskiej” (z dodatkiem rozważań o Wielkim Księciu) oraz wiersza Do Jarosława Kaczyńskiego Jarosława Marka Rymkiewicza. Autor przekonuje, że kluczem do uchwycenia specyfiki tego podmiotu jest Freudowska analiza fobii małego Hansa. Równoległa lektura Rymkiewicza i Freuda, w której kluczową funkcję pełni problematyka różnicy seksualnej, antagonizmu, materialności języka i popędu, prowadzi do wniosku, że to perwersja jest tą kategorią, która najtrafniej opisuje kondycję polskiej podmiotowości (re)konstruowanej w wybranych utworach autora Wieszania.

W latach 60. XX wieku wyobrażenia i debaty o „nowoczesnej dziewczynie” zajmowały poczesne miejsce w dyskursie publicznym, zwłaszcza na łamach popularnego dwutygodnika Filipinka przeznaczonego dla nastolatek. Artykuł pokazuje, w jaki sposób rozumiano „nowoczesność” w odniesieniu do młodych kobiet w kontekście poststalinowskiej wersji socjalizmu i konfrontacji z wpływami globalnej kultury młodzieżowej. Dyskusje o nowoczesnej dziewczynie ukazywały głębsze napięcia społeczne i polityczne związane ze zmieniającą się definicją ról płciowych, pojęciem Zachodu, jak również coraz większym znaczeniem mass mediów i kultury konsumpcyjnej.

W prezentowanym eseju autor zadaje proste pytanie: co to jest historia filozofii? Autor odrzuca cztery zastane historycznie odpowiedzi: (1) historia filozofii nie jest opowieścią na temat o wielkich problemów (pytań) ludzkiego rozumu, (2) ani historią intelektualnych systemów, (3) ani też historią „wielkich nazwisk” (filozofów), (4) ani nawet historią pojęć, które stanowią „esencję” projektu filozoficznego. Autor broni twierdzenia, zgodnie z którym historia filozofii jest rodzajem teatralnego spektaklu, w którym filozof buduje swój osobisty dramat z martwych filozofów, poszukując swej linii genealogicznej.

Autorka omawia związki feminizmu z literaturą, koncentrując się głównie na angloamerykańskich i francuskich przekładach. Skupia się również na twórczości czarnogórskich autorek, analizuje ich związki z feminizmem, krytyką i teorią literatury feministycznej i miejsce ich twórczości w kanonie literackim. Autorka dekonstruuje patriarchalne i mizoginiczne elementy dyskursu związanego z literaturą i kulturą, wskazując na możliwości zmiany w postrzeganiu omawianej przez siebie literatury.

Recenzja: Otto von Kulka Pejzaże metropolii śmierci. Rozmyślania o pamięci i wyobraźni, tłum. M. Szczubiałka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014.

recenzja:
Stanisław Borowicz, Joanna Hobot, Renata Przybylska, Stara rebeliantka. Studia nad semantyką obrazu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
Joanna Hobot-Marcinek, Stara baba i Goethe. Doświadczenie i transgresja starości. Tadeusz Różewicz, Czesław Miłosz, Jarosław Iwaszkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.

Recenzja: Anna Wieczorkiewicz, Czarna kobieta na białym tle. Dyptyk biograficzny, Universitas, Kraków 2013.

Wsparte na zachowanych w pamięci śladach spotkań wspomnienie o niedawno zmarłym Profesorze Kazimierzu Bartoszyńskim odtwarza jego biografię rodzinną i intelektualną. Utrwaliły się w niej zarówno wielkie historyczne czasoprzestrzenie i związane z nimi kulturowe fascynacje, jak Jego powszednie prace i dnie. W obu skalach były to doświadczenia formacyjne, należące do ginącego już świata. Ich prowizoryczna, wstępna rekonstrukcja na podstawie opowieści Profesora, przekazów Jego bliskich i przyjaciół, zachowanych dokumentów tekstowych układa się w narrację, nie wiadomo – pozbawioną, czy nie, znamion fikcji.

Wiele poważnych argumentów przemawia za tym, by traktować Kronos nie jako prywatne zapiski Gombrowicza, lecz samodzielny utwór literacki, który miał być najbardziej radykalną formą autodemaskacji, komplementarną wobec jego Dziennika. Obydwa teksty łączy silny związek z Dziennikiem André Gide’a – zarówno ze względu na problem przezwyciężenia granicy pomiędzy prywatnym i upublicznionym, jak też z uwagi na wielogatunkową strukturę. Gombrowicz przeznacza czytelnikowi Kronosu trzy główne role: detektywa, miłośnika i voyeura. Pragnie dotrzeć do wiedzy o sobie ogołoconym z przebrań społecznego obyczaju, norm dobrego smaku, a nawet przyzwoitości. Zarazem ponownie uświadamia odbiorcy, że nawet taka próba skazana jest na klęskę, bowiem prawda o człowieku jawi się zawsze względna i przybliżona.

Artykuł przedstawia fenomen seksownego faszyzmu jako przykład relacji płci oraz władzy. Pojęcie wywiedzione ze słynnego eseju Susan Sontag Fascynujący faszyzm skłania nie tylko do refleksji natury literaturoznawczej czy kulturoznawczej, ale również psychologicznej i antropologiczno-historycznej. Analizując wybrane teksty kulturowe (powieści i filmy) oraz źródła historyczne, w których pojawia się postać „pięknego hitlerowca”, można dojść do wniosku potwierdzającego tezy Michela Foucaulta dotyczące relacji między władzą a seksualnością. Piękno traktowane jako wysublimowane narzędzie władzy nad drugim człowiekiem pojawia się w kontekście omawianej kwestii – hitlerowskich zbrodniarzy, którzy uchodzili (i uchodzą) za obiekty jednoznacznie erotyczne.

Artykuł przedstawia autorską wykładnię teorii męskości inkluzywnej, nawiązującą i poszerzającą klasyczne ustalenia Raewyn Connell nt. męskości hegemonicznej. Męskości inkluzywne mogą współistnieć na równi z innymi formami męskości, określanymi tu jako ortodoksyjne. Cechą charakterystyczną zmiany społecznej wyrażanej w rozpowszechnianiu się męskości inkluzywnych jest redukcja homohisterii, homofobii i femfobii. Teoria jest nadbudowana na analizie materiału z badań nad różnymi grupami sportowców.

Artykuł ten był pierwotnie wprowadzeniem do Nordic Conference on Men and Masculinities, która odbyła się w Reykjaviku w czerwcu 2014 roku. Jest to szerokie omówienie głównych kierunków badań nad męskością prowadzonych na całym świecie. Nowatorstwo ujęcia Connell opiera się na referencjach do kwestii kolonializmu, postkolonializmu, globalizmu i neoliberalizmu, które radykalnie zmieniają perspektywę badań nad różnymi formami męskości w różnych częściach świata. Autorka nawiązuje do gender studies i southern theory, ujmuje omawiane zagadnienie w perspektywie globalnej i wskazuje na mniej znane na świecie badania poświęcone męskości, które jednak w zasadniczy sposób różnią się od tradycyjnych ujęć zachodnich.

W artykule poruszona zostaje kwestia męskości fallicznej z perspektywy subiektywistycznej, dokładniej mówiąc, z perspektywy psychoanalitycznej wzbogaconej o refleksję fenomenologiczną. Uwaga skupia się nad rozróżnieniem płci biologicznej (rozumianej jako bycie mężczyzną) od płci kulturowej kształtującej męskość. Chodzi o to, jak chłopiec/mężczyzna dąży do męskości fallicznej, gdzie dążenie to rozumiane jest jako projekt. Słowo projekt oznacza tu, że męskość falliczna jest jedynie swą własną, w gruncie rzeczy nieziszczalną możliwością; nieziszczalną, ponieważ na drodze do jej spełnienia stoją nasze nieprzekraczalne ograniczenia egzystencjalne: kruchość ciała, zależność od innych, przemijalność. W terminach psychoanalizy Biona męskość opisana zostaje z punktu widzenia matczynej zdolności „kontenerowania”, zaś projekt męskości fallicznej postrzegany jest jako odrzucenie tego, co matczyne; w efekcie skutkuje to pogłębiająca się alienacją. Tym samym męskość falliczna staje się pułapką. Wydobycie się z niej możliwe jest jedynie poprzez fenomenologiczną rewizję męskości, na drodze prowadzącej od transcendencji ku immanencji.