Artykuły: Maciej Maryl

Autorzy prezentują założenia metodologiczne i ich praktyczne implikacje w zakresie danych badawczych wykorzystywanych w badaniach literackich. Na podstawie własnych badań i konsultacji z literaturoznawcami proponują typologię danych badawczych w literaturoznawstwie oraz analizują cztery formy publikowania danych w tej dyscyplinie: deponowanie pliku, monografię multimedialną, cyfrową edycję naukową i prace dokumentacyjne. Ostatnia część artykułu zawiera praktyczne sugestie dotyczące postępowania z danymi na różnych etapach projektu literaturoznawczego.

Słowa kluczowe: literaturoznawstwo, dane badawcze, metodologia, badania

Autor omawia prace zebrane w tym tomie jako przykład użyteczności stosowania narzędzi wypracowanych przez literaturoznawstwo w analizie gier. Zauważa, że groznawstwo polskie walczy obecnie o uznanie jako kierunek i gra toczy się o uświadomienie szerokiej publiczności, że gry (zwłaszcza komputerowe) to nie tylko pełnoprawne teksty kultury, które warto badać, lecz także pewna forma uczestnictwa w kulturze bez znajomości której już wkrótce trudno będzie nam rozumieć współczesne społeczeństwo.

Autor przybliża sylwetkę polskich humanistów cyfrowych na podstawie wyników europejskiego sondażu praktyk oraz potrzeb cyfrowych w humanistyce i naukach o sztuce przeprowadzonego na przełomie 2014 i 2015 roku przez Obserwatorium Cyfrowych Metod i Praktyk (Digital Methods and Practices Observatory – DiMPO) – grupę roboczą europejskiego konsorcjum DARIAH. Wyniki analizowane są w kontekście obecnej w literaturze przedmiotu koncepcji o falach humanistyki cyfrowej: pierwsza to prosta digitalizacji, druga – zastosowanie zaawansowanych metod cyfrowych, trzecia – krytyczny namysł nad epistemologią cyfrowych instrumentów. Autor proponuje stopniowalne definiowanie humanistów cyfrowych przez umieszczanie ich na spektrum, od tych korzystających z podstawowych narzędzi po najbardziej zaawansowanych użytkowników.

Słowa kluczowe: humanistyka cyfrowa, Obserwatorium Cyfrowych Metod i Praktyk (Digital Methods and Practices Observatory – DiMPO), DARIAH, digitalizacja.

Autor przedstawia propozycję zintegrowania badań kultury literackiej pod hasłem badań piśmienności kulturowej czyli współczesnych praktyk pisania i czytania. Podejście to pozwoli uwzględnić i opisać zjawiska wymykające się dotychczasowym badaniom czytelnictwa. Postulat badań totalnych dotyczy zintegrowania danych z różnych porządków i poziomów (zarówno ilościowych, jak i jakościowych), a w szczególności – wykorzystania danych dostępnych w internecie.

Artykuł omawia związki między technologią przekazu a formą tekstu literackiego, wykorzystując koncepcje m.in. Viléma Flussera, Friedricha A. Kittlera i Siegfrieda Zielinskiego. Przedmiotem zainteresowania jest zarówno sam tekst, jak i problematyka czytania i jego przyszłości w multimedialnym świecie. Autor postuluje badania z zakresu archeologii literatury, nastawione na ukazanie związków tekstualności i praktyk interpretacyjnych z technologiami zapisu

Artykuł wstępny do numeru poświęconego materialności nośników tekstu. Autor przygląda się zagadnieniu metadanych towarzyszących wszelkim formom piśmiennictwa elektronicznego, a także zbieranych przez urządzenia, z których korzystamy. Metadane, jako przejaw „cyfrowej materialności”, mówią nam nie tylko o tekstach, których dotyczą, lecz także snują narracje o nas samych.

Artykuł wstępny do numeru poświęconego „nowej filologii”, skupiający się na wykorzystaniu metod cyfrowych w badaniach literackich. Autor stwierdza, iż humanistyka cyfrowa  dotyczy cyfrowości tylko w ograniczonym stopniu. To nie dyscyplina, ani kierunek, tylko raczej ruch czy zespół wspólnych wartości, który przyświeca badaczom z różnych dyscyplin humanistycznych.

Autor analizuje główne założenia metody czytania obrazów postulowanej przez Mieke Bal: przeświadczenie o tożsamości sztuk wizualnych i językowych, traktowanie dzieła sztuki jako przedmiotu teoretycznego, wykorzystanie narzędzi literaturoznawczych oraz przeświadczenie o społecznym uwarunkowaniu interpretacji, co w konsekwencji prowadzi do ostatniego (chyba wręcz głównego) założenia, iż semiotyka jest swoistą metametodologią, którą można wykorzystać w różnych dyscyplinach. Zestawienie tez teoretycznych badaczki z jej praktyką interpretacyjną pozwala ukazać pewne kłopoty z tą metodą, która może prowadzić do wyczytywania z tekstów uprzednio przyjętych założeń teoretycznych.

Artykuł poświęcony jest obecności pisarzy w internecie. Na podstawie analizy 85 stron internetowych polskich omawiam ich motywacje, strategie i sposoby komunikacji z odbiorcą. Przemiany technologiczne dostarczają nowych narzędzi, które kanalizują pewne procesy życia literackiego, z którymi mieliśmy do czynienia od dawna, takie jak dehierarchizacja, pluralizacja czy personalizacja obiegów. Internet nie stanowi zagrożenia dla tradycyjnych („drukowanych”) hierarchii, tylko je uzupełnia – sieć stanowi przedsionek dla twórców aspirujących do głównego obiegu. Za sprawą internetu pojawia się nowy model twórcy, konkurującego z autorami uznanymi przy pomocy sieciowych narzędzi (Autor 2.0.).

Tekst stanowi przegląd współczesnych zjawisk z zakresu wiedzy o kulturze literackiej, omawianych w tym numerze: autor i media, nowe instytucje życia literackiego, metodologia badań nad kulturą literacką. Autor formułuje dwa postulaty: dostosowania dyscypliny do nowej sytuacji na scenie komunikacyjnej, oraz uwzględnienia nowych kierunków myślenia o kulturze i ich metodologii.

Recenzja książki: Ewa Szczęsna Poetyka mediów. Polisemiotyczność, digitalizacja, reklama, Warszawa 2007.

Związki antropologii z literaturą są zazwyczaj ujmowane w dwóch aspektach: jako antropologia literacka lub antropologia literatury. Niniejszy tekst przybliża trzecią płaszczyznę spotkań tych dyscyplin, jaką może być antropologia odbioru literatury, koncentrująca się na czytelnikach empirycznych. W kolejnych częściach artykułu poddaję analizie metodologicznej psychologiczne, socjologiczne i antropologiczne badania odbioru, prezentując możliwości, jakie daje antropologia literatury na polu analizy odbioru dzięki włączeniu do horyzontu badawczego zagadnień związanych z kontekstem lektury i jej rolą w życiu codziennym odbiorców.

Słów kilka o projekcie magii dla każdego (czytelnika) zawartym w: Joseph Hillis Miller On literature, New York 2002

Etnograficzny opis środowiska warszawskich parkingowców, okraszony wnioskami z obserwacji uczestniczącej