W numerze 2 z 2021 roku, „Laboratoria humanistyki” omawiamy rosnące zainteresowanie pracą laboratoriów w humanistyce, a także obecną popularność różnorakich jednostek i zbiorowych inicjatyw działających pod takim szyldem. Spośród okoliczności sprzyjających rozwojowi takiej tendencji wyróżniamy dynamikę nowych kierunków myślowych i przyspieszony rozwój infrastruktury technologicznej. Zwracamy też uwagę na poszerzanie zakresu i silną metaforyzację samego pojęcia. Laboratoryjny model pracy zespołowej reprezentują dwa teksty zbiorowego autorstwa. Aleksandra Kil, Jacek Małczyński i Dorota Wolska przedstawiają metodologiczne założenia badań prowadzonych w ramach projektu „Laboratorium humanistyczne jako modus poznania”, zestawiając koncepcje Bruno Latoura i Michela Foucaulta. Natomiast autorzy drugiego z tych artykułów – Maciej Maryl, Marta Błaszczyńska, Bartłomiej Szleszyński i Tomasz Umerle – proponują typologię danych badawczych w literaturoznawstwie oraz analizują różne formy ich publikowania. Kilka szkiców poświęcono zbiorowemu wytwarzaniu wiedzy – faktów naukowych, interpretacji, metod – z udziałem aktorów ludzkich, a czasem też pozaludzkich: Krzysztof Abriszewski wprowadza pojęcie „laboratorium rozproszonego” jako formułę negocjowania znaczeń w humanistyce, Paweł Bohuszewicz tworzy zarys nowego modelu interpretacji ilustrowanego przez zaprezentowane studium przypadku, a Tomasz S. Markiewka omawia korzyści, jakie refleksji nad naukowością literaturoznawstwa przynosi odwołanie się do studiów nad nauką i techniką. Wszystkie trzy szkice nawiązują do koncepcji Bruno Latoura, omawianych również w dwóch prezentowanych przekładach. Rita Felski rozważa, jak teoria aktora-sieci Bruno Latoura może wpłynąć na nasz sposób postrzegania literatury, a Dipesh Chakrabarty proponuje nowe spojrzenie na sprawczość i polityczność. W kontekście rozważań o polityczności publikujemy artykuł Szymona Wróbla o trzech sposobach rozumienia faszyzmu (jako symptomu, funkcji, ogólnego schematu ideologicznego) i o gotowości na akceptację faszyzmu w demokracji, a także szkic interpretacyjny Marka Zaleskiego o książkach Czesława Miłosza i Claude’a Lévi-Straussa jako rówieśników naznaczonych doświadczeniem ekspatriacji. Poza tym proponujemy związane z problematyką numeru recenzje: Dariusz Brzostek o humanistyce laboratoryjnej Piotra Mareckiego, Marzenna Cyzman o karmicielach wszy i „Fantastycznym laboratorium” Arthura Allena oraz Krzysztof Kłosiński o „Nowej Humanistyce”, która szuka swojego miejsca w zespołach i laboratoriach, a zarazem w polityczności, dokonującej tymczasem wrogiego przejęcia jej narzędzi. Rozszerzone rozumienie laboratorium pozwala z kolei szukać jego dawniejszych zapowiedzi. Perspektywę taką przyjmuje Aleksandra Kil, która prezentuje dokumentalistyczny projekt Paula Otleta jako prefigurację laboratorium humanistycznego. Elementem humanistycznej infrastruktury najbardziej zbliżonym do modelu laboratorium jest najpewniej archiwum, omawiane w trzech kolejnych artykułach. Paweł Zajas pisze o instytucjonalnej selekcji i interpretacji dokumentów w ramach archiwum literackiego, Helena Markowska-Fulara na przykładzie archiwalnych rękopisów problematyzuje warunki wejścia tekstu jako „faktu literaturoznawczego” do krwiobiegu naukowego, a Danuta Ulicka na przykładzie korespondencji Romana Jakobsona i Marii Renaty Mayenowej pokazuje, jak międzyśrodowiskowe przyjaźnie listowne rzutowały na rozwój koncepcji naukowych. Powraca też rozumienie literatury jako laboratorium językowego, czy też w ogóle komunikacyjnego, w którym eksperymentalnie testuje się nowe możliwości wytwarzania i przekazywania znaczeń. Autorzy kolejnych tekstów odświeżają to ujęcie w kontekście przemian przestrzeni medialnej – Andrzej Hejmej o praktykach słuchania w audiosferze społeczeństwa medialnego, Adam Regiewicz buduje analogiczną problematyzację oddziaływań audiowizualności na literaturę, Jan Hudzik szkicuje filozoficzną teorię mediów na podstawie wybranych utworów podejmujących temat zarazy, Michał Kłosiński bada cyfrowe remediacje klasycznych opowieści o rozbitkach z literatury do gier, a Grzegorz Niziołek analizuje gejowski performans Jana Peszka jako afektywną interwencję naruszającą powłokę dyskursów społecznych. W tym obszarze mieści się ponadto prezentowany przekład artykułu Walerija I. Tiupy o etosie intrygi narracyjnej, jak również projekt Bogdana Balickiego, który postuluje poszerzenie literaturoznawstwa o „socjologię nie-literatury”, sytuującą badacza poza grą o kapitał symboliczny w polu literatury.

Numer pierwszy w 2021 roku, zatytułowany „Medycyna narracyjna", poświęcony relacjom między doświadczaniem choroby, leczeniem i systemem medycznym a opowiadaniem. W zebranych tekstach dziedzina ta jest ujmowana przede wszystkim jako praktyka nacechowana etycznie, zmierzająca do upodmiotowienia pacjenta i uspołecznienia medycyny. Proces przekształcania medycyny narracyjnej w medycynę komunikacyjną i szanse, związane z tą ostatnią, przedstawia Przemysław Czapliński („Narracja i medycyna"). Agnieszka Dauksza („Humanistyka medyczna") omawia problematyzacje doświadczenia szpitalnego w literackich i artystycznych opowieściach kobiet. Hanna Serkowska, („Po pierwsze nie metaforyzuj!") analizuje funkcje metafor choroby otępiennej w narracjach, których głównym motywem jest demencja. Dwa szkice – „Cele i metody kształcenia kompetencji narracyjnej" Marty Chojnackiej-Kuraś oraz „Spotkanie pacjenta z lekarzem oraz anamneza jako clou medycyny narracyjnej" Doroty Samborska-Kukuć – nawiązują do koncepcji Rity Charon, rozpatrywanej odpowiednio w kontekście prozy Alice Munro i eseistyki Andrzeja Szczeklika. Narracyjne utrwalenia choroby i świadectwa traumatycznych doświadczeń są głównym przedmiotem uwagi w kolejnych artykułach – „Świadectwo dzienników choroby (XVIII/XIX w.)" Elżbiety Wichrowskiej i „Na gruzach widzenia. O prozie Jadwigi Stańczakowej Moniki Ładoń". Do świadectw choroby odwołuje się też Łucja Lange, która w szkicu „Tożsamość i niepewność" pokazuje, jak osoby po przeszczepach płuc uczą się życia ze stygmatem choroby nieuleczalnej. W numerze publikujemy też recenzje prac związanych z omawianą problematyką – Hanna Serkowska pisze o książkach Moniki Ładoń i Małgorzaty Okupnik, Elżbieta Kiślak – o Medycynie" pod red. Grzegorza Marca, Krystyna Koziołek o szkicach Rogera Chartiera oraz Agnieszka Kwiatkowska o zbiorach: „Fragmenty dyskursu maladycznego" i „Medycyna narracyjna". W Prezentacjach proponujemy trzy przekłady: Havi Carel, „Filozoficzna rola choroby"; Angela Woods, „Więcej niż rany. Nowe spojrzenie na narracyjność, chorobę i ucieleśnione doświadczenie siebie"; Cécile Guilbert, „Pisma odurzające: narkotyki i literatura od Homera do Willa Selfa". Poza tym nieco luźniej związane z głównym tematem „Interpretacje" – Wojciech Śmieja o erotyzacji sfery politycznej i polityzacji sfery erotycznej w „Martwym morzu" Emila Zegadłowicza, Artur Hellich o relacjach między pracą naukową a dziennikiem snów w twórczości Elizy Kąckiej, Filip Ryba o miejskim smutku hüzün w prozie Orhana Pamuka – a także dwa teksty polemiczne Agnieszki Bielak i Krystyny Pietrych, pisane w odpowiedzi na publikację Beaty Śniecikowskiej „TAK odnalezione. Pierwsze czytanie pierwszej jednodniówki polskich futurystów". Numer zamykają „Dociekania", a w nich Maciej Topolski zgłasza pomysł stworzenia antropologii taktylnej, związanej ze zmysłem dotyku i problematyką bliskości, Agnieszka Dylewska opisuje przenikanie się kultury ludowej i kultury pamięci w powieściach Sabriny Janesch i Czesława Markiewicza, Karolina Rosiejka podejmuje kwestie sprawczości martwego ciała w świetle koncepcji nekroestetyki Alexeia Yurchaka, a Marzenna Cyzman przedstawia posthumanistyczną interpetację historii jednego drzewka, opowiedzianej w książce „O Mirabelce" Cezarego Harasimowicza.

Ukazał się właśnie numer 6/2020 zatytułowany „Wyobraźnia polityczna”. Jak pisze we wstępie Justyna Tabaszewska, opowiada on „o wyzwaniu mierzenia się literatury z tym, co polityczne”. Polityczność jest tu przeważnie rozumiana szeroko jako kształtowanie ładu publicznego, stosunków władzy i zasad życia społecznego we wspólnocie, a istotnym punktem odniesienia dla przedstawianych prac pozostaje zaproponowana niegdyś przez Benedicta Andersona klasyczna koncepcja narodów jako „wspólnot wyobrażonych”. W tak zakreślonym obszarze mieszczą się osobiste spory o charakter narodu i formułę polskości, toczące się między takimi twórcami, jak Józef Czapski, Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz (piszą o nich m.in. Stefan Chwin i Andrzej Franaszek). Ważnym doświadczeniem dla kształtowania narodowej samoświadomości okazuje się konfrontacja z obcą kulturą (Michał Kuziak). Wytwarzanie wspólnoty obejmuje też określony stosunek do mniejszości narodowych, z czym wiążą się teksty poświęcone doświadczeniom społeczności żydowskiej – w numerze omówiono tak różne kwestie, jak mutacje syjonizmu (Jagoda Budzik), „ćwiczenia pogromowe” (Romana Kolarzowa), czy relacje z getta opublikowane ostatnio w antologii Archiwum Ringelbluma (Michał Głowiński). Pojawia się również sylwetka Romana Zimanda, przedstawiona w kontekście debaty o postawach polskiej inteligencji wobec komunizmu (Jan Olaszek). Polityczności ról płciowych (Wojciech Śmieja) dotyczą artykuły, w których omówiono koncepcję „centaurialnej” męskości w pismach Machiavellego (Nina Gładziuk) oraz praktykę „żenujących kobiecych performansów” we współczesnej kulturze (Katarzyna Waligóra). Pośrednio do głównych wątków numeru nawiązuje też dział „Otwarcia”, poświęcony semiografii rękopisu i krytyce genetycznej, gdzie omówiono m.in. stop słowa i obrazu w wyobraźni twórczej (Adam Dziadek) oraz negocjowanie formuł pamięci w kolejnych redakcjach dedykacji (Mateusz Antoniuk). Tematem oddzielnego omówienia staje się też sama „prometejska energia wyobraźni”, umożliwiająca zawieszenie ponowoczesnego dystansu (Adam Kubiak, Andrzej W. Nowak). I wreszcie w dziale „Interpretacje” omawiane są dokonania Davida Jonesa, Artura Pałygi, Witolda Gombrowicza, Czesława Miłosza, Karla Dedeciusa i Leopolda Staffa (Jacek, Gutorow, Jacek Kopciński, Ewa Kobyłecka-Piwońska, Adam Fitas, Paweł Zajas, Kamila Budrowska).

Numer piąty „Tekstów Drugich” z 2020 roku, zatytułowany „Wielogłos o poezji”, dedykujemy Profesorowi Zdzisławowi Łapińskiemu w dziewięćdziesiątą rocznicę urodzin. Ryszard Nycz otwiera całość laudacją Jubilata jako „najmłodszego duchem” członka redakcji, a we wstępniaku tematycznym "Zaangażowani i niezrozumiali" szkicuje charakterystykę „młodej polskiej poezji współczesnej”, obejmującej głównie dorobek osób debiutujących w ostatnim ćwierćwieczu. W numerze publikujemy zarówno szkice interpretacyjne, jak też ogólne koncepcje, modele i problematyzacje oddające dynamikę twórczości poetyckiej, która „przesunęła się ze skrzydła poetyki ku skrzydłu doświadczenia, a nawet polityki” (P. Śliwiński). W perspektywie części artykułów istotną rolę odgrywa dziedzictwo awangardy, a wśród ich bohaterów pojawiają się klasycy nowoczesności (m.in. Baudelaire, Hölderlin, Leśmian, Lipska, Norwid, Różewicz, Sosnowski, Świrszczyńska, Tulli, Zagajewski). Z drugiej strony w zebranych tekstach dochodzi do głosu wielojęzyczność nowej poezji, związana z mnogością ujmowanych doświadczeń (wiersze o śladach traumy wojennej, zapisy kobiecych postaw wobec codzienności, afektywne zapętlenia pamięci, rozważania nad samotnością, artykulacje wyobraźni geopoetyckiej, ale także przemiany związane z rozwojem technologii cyfrowych) i postaw bądź zaangażowań artystyczno-politycznych (krytyki kapitalizmu, zaburzanie dyskursów podporządkowania, utopie radykalnej demokracji, „syrenizm”, ekologia polityczna). Ciekawe sploty uwarunkowań (społecznych, politycznych, ekonomicznych i estetycznych) można odnaleźć w szkicach, które opisują – odpowiednio – dyskurs poetycki w Chinach i poezję tubylczej Ameryki (antagonizmy etniczne, spory poetyckie, stereotypy i zawłaszczenia, stosunki między lokalnym dziedzictwem a emancypacyjnym uniwersalizmem, ryzyko autokolonizacji).

Numer czwarty „Tekstów Drugich” z 2020 roku nosi tytuł „Muzea na widoku”. Jego tematem jest polski „boom muzealny”, uruchamiający interakcje między historią, pamięcią, kulturą i polityką. Zebrane artykuły są zróżnicowane gatunkowo (analiza pojęć, studia przypadków, badania porównawcze), ale ich głównym przedmiotem odniesienia pozostają nowe i „odziedziczone” muzea, głównie historyczne (Europejskie Centrum Solidarności, Muzeum Etnograficzne w Krakowie, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, Muzeum Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Ulmów, Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Warszawy, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, a wreszcie projekty planowanych muzeów, ideologicznie polemiczne wobec zastanych placówek, jak np. Muzeum Getta Warszawskiego). Są tu one traktowane jako urządzenia społeczne, wytwarzające, utrwalające bądź podważające zbiorowe wzory pamiętania. Autorki i Autorzy zebranych prac analizują sensy, emocje i przekonania wpisane w poetykę danych ekspozycji, zwłaszcza w organizację przestrzeni wystawienniczej, a także sposoby oddziaływania na widzów i wytwarzania określonych postaw. W części artykułów omawiane są też relacje między praktyką wystawienniczą a klasyczną historiografią, sztuką, nowymi mediami i technologiami.