2021 nr 1: Medycyna narracyjna
Numer pierwszy w 2021 roku, zatytułowany „Medycyna narracyjna", poświęcony relacjom między doświadczaniem choroby, leczeniem i systemem medycznym a opowiadaniem. W zebranych tekstach dziedzina ta jest ujmowana przede wszystkim jako praktyka nacechowana etycznie, zmierzająca do upodmiotowienia pacjenta i uspołecznienia medycyny.
Proces przekształcania medycyny narracyjnej w medycynę komunikacyjną i szanse, związane z tą ostatnią, przedstawia Przemysław Czapliński („Narracja i medycyna"). Agnieszka Dauksza („Humanistyka medyczna") omawia problematyzacje doświadczenia szpitalnego w literackich i artystycznych opowieściach kobiet. Hanna Serkowska, („Po pierwsze nie metaforyzuj!") analizuje funkcje metafor choroby otępiennej w narracjach, których głównym motywem jest demencja. Dwa szkice – „Cele i metody kształcenia kompetencji narracyjnej" Marty Chojnackiej-Kuraś oraz „Spotkanie pacjenta z lekarzem oraz anamneza jako clou medycyny narracyjnej" Doroty Samborska-Kukuć – nawiązują do koncepcji Rity Charon, rozpatrywanej odpowiednio w kontekście prozy Alice Munro i eseistyki Andrzeja Szczeklika. Narracyjne utrwalenia choroby i świadectwa traumatycznych doświadczeń są głównym przedmiotem uwagi w kolejnych artykułach – „Świadectwo dzienników choroby (XVIII/XIX w.)" Elżbiety Wichrowskiej i „Na gruzach widzenia. O prozie Jadwigi Stańczakowej Moniki Ładoń". Do świadectw choroby odwołuje się też Łucja Lange, która w szkicu „Tożsamość i niepewność" pokazuje, jak osoby po przeszczepach płuc uczą się życia ze stygmatem choroby nieuleczalnej.
W numerze publikujemy też recenzje prac związanych z omawianą problematyką – Hanna Serkowska pisze o książkach Moniki Ładoń i Małgorzaty Okupnik, Elżbieta Kiślak – o Medycynie" pod red. Grzegorza Marca, Krystyna Koziołek o szkicach Rogera Chartiera oraz Agnieszka Kwiatkowska o zbiorach: „Fragmenty dyskursu maladycznego" i „Medycyna narracyjna".
W Prezentacjach proponujemy trzy przekłady: Havi Carel, „Filozoficzna rola choroby"; Angela Woods, „Więcej niż rany. Nowe spojrzenie na narracyjność, chorobę i ucieleśnione doświadczenie siebie"; Cécile Guilbert, „Pisma odurzające: narkotyki i literatura od Homera do Willa Selfa".
Poza tym nieco luźniej związane z głównym tematem „Interpretacje" – Wojciech Śmieja o erotyzacji sfery politycznej i polityzacji sfery erotycznej w „Martwym morzu" Emila Zegadłowicza, Artur Hellich o relacjach między pracą naukową a dziennikiem snów w twórczości Elizy Kąckiej, Filip Ryba o miejskim smutku hüzün w prozie Orhana Pamuka – a także dwa teksty polemiczne Agnieszki Bielak i Krystyny Pietrych, pisane w odpowiedzi na publikację Beaty Śniecikowskiej „TAK odnalezione. Pierwsze czytanie pierwszej jednodniówki polskich futurystów".
Numer zamykają „Dociekania", a w nich Maciej Topolski zgłasza pomysł stworzenia antropologii taktylnej, związanej ze zmysłem dotyku i problematyką bliskości, Agnieszka Dylewska opisuje przenikanie się kultury ludowej i kultury pamięci w powieściach Sabriny Janesch i Czesława Markiewicza, Karolina Rosiejka podejmuje kwestie sprawczości martwego ciała w świetle koncepcji nekroestetyki Alexeia Yurchaka, a Marzenna Cyzman przedstawia posthumanistyczną interpetację
historii jednego drzewka, opowiedzianej w książce „O Mirabelce" Cezarego Harasimowicza.
20 Maj 2021
2020 nr 6: Polska wyobraźnia polityczna
Ukazał się właśnie numer 6/2020 zatytułowany „Wyobraźnia polityczna”. Jak pisze we wstępie Justyna Tabaszewska, opowiada on „o wyzwaniu mierzenia się literatury z tym, co polityczne”. Polityczność jest tu przeważnie rozumiana szeroko jako kształtowanie ładu publicznego, stosunków władzy i zasad życia społecznego we wspólnocie, a istotnym punktem odniesienia dla przedstawianych prac pozostaje zaproponowana niegdyś przez Benedicta Andersona klasyczna koncepcja narodów jako „wspólnot wyobrażonych”. W tak zakreślonym obszarze mieszczą się osobiste spory o charakter narodu i formułę polskości, toczące się między takimi twórcami, jak Józef Czapski, Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz (piszą o nich m.in. Stefan Chwin i Andrzej Franaszek). Ważnym doświadczeniem dla kształtowania narodowej samoświadomości okazuje się konfrontacja z obcą kulturą (Michał Kuziak). Wytwarzanie wspólnoty obejmuje też określony stosunek do mniejszości narodowych, z czym wiążą się teksty poświęcone doświadczeniom społeczności żydowskiej – w numerze omówiono tak różne kwestie, jak mutacje syjonizmu (Jagoda Budzik), „ćwiczenia pogromowe” (Romana Kolarzowa), czy relacje z getta opublikowane ostatnio w antologii Archiwum Ringelbluma (Michał Głowiński). Pojawia się również sylwetka Romana Zimanda, przedstawiona w kontekście debaty o postawach polskiej inteligencji wobec komunizmu (Jan Olaszek). Polityczności ról płciowych (Wojciech Śmieja) dotyczą artykuły, w których omówiono koncepcję „centaurialnej” męskości w pismach Machiavellego (Nina Gładziuk) oraz praktykę „żenujących kobiecych performansów” we współczesnej kulturze (Katarzyna Waligóra). Pośrednio do głównych wątków numeru nawiązuje też dział „Otwarcia”, poświęcony semiografii rękopisu i krytyce genetycznej, gdzie omówiono m.in. stop słowa i obrazu w wyobraźni twórczej (Adam Dziadek) oraz negocjowanie formuł pamięci w kolejnych redakcjach dedykacji (Mateusz Antoniuk). Tematem oddzielnego omówienia staje się też sama „prometejska energia wyobraźni”, umożliwiająca zawieszenie ponowoczesnego dystansu (Adam Kubiak, Andrzej W. Nowak). I wreszcie w dziale „Interpretacje” omawiane są dokonania Davida Jonesa, Artura Pałygi, Witolda Gombrowicza, Czesława Miłosza, Karla Dedeciusa i Leopolda Staffa (Jacek, Gutorow, Jacek Kopciński, Ewa Kobyłecka-Piwońska, Adam Fitas, Paweł Zajas, Kamila Budrowska).
15 Luty 2021
2020 nr 5: Wielogłos o poezji
Numer piąty „Tekstów Drugich” z 2020 roku, zatytułowany „Wielogłos o poezji”, dedykujemy Profesorowi Zdzisławowi Łapińskiemu w dziewięćdziesiątą rocznicę urodzin. Ryszard Nycz otwiera całość laudacją Jubilata jako „najmłodszego duchem” członka redakcji, a we wstępniaku tematycznym "Zaangażowani i niezrozumiali" szkicuje charakterystykę „młodej polskiej poezji współczesnej”, obejmującej głównie dorobek osób debiutujących w ostatnim ćwierćwieczu. W numerze publikujemy zarówno szkice interpretacyjne, jak też ogólne koncepcje, modele i problematyzacje oddające dynamikę twórczości poetyckiej, która „przesunęła się ze skrzydła poetyki ku skrzydłu doświadczenia, a nawet polityki” (P. Śliwiński). W perspektywie części artykułów istotną rolę odgrywa dziedzictwo awangardy, a wśród ich bohaterów pojawiają się klasycy nowoczesności (m.in. Baudelaire, Hölderlin, Leśmian, Lipska, Norwid, Różewicz, Sosnowski, Świrszczyńska, Tulli, Zagajewski). Z drugiej strony w zebranych tekstach dochodzi do głosu wielojęzyczność nowej poezji, związana z mnogością ujmowanych doświadczeń (wiersze o śladach traumy wojennej, zapisy kobiecych postaw wobec codzienności, afektywne zapętlenia pamięci, rozważania nad samotnością, artykulacje wyobraźni geopoetyckiej, ale także przemiany związane z rozwojem technologii cyfrowych) i postaw bądź zaangażowań artystyczno-politycznych (krytyki kapitalizmu, zaburzanie dyskursów podporządkowania, utopie radykalnej demokracji, „syrenizm”, ekologia polityczna). Ciekawe sploty uwarunkowań (społecznych, politycznych, ekonomicznych i estetycznych) można odnaleźć w szkicach, które opisują – odpowiednio – dyskurs poetycki w Chinach i poezję tubylczej Ameryki (antagonizmy etniczne, spory poetyckie, stereotypy i zawłaszczenia, stosunki między lokalnym dziedzictwem a emancypacyjnym uniwersalizmem, ryzyko autokolonizacji).
01 Luty 2021
2020 nr 4: Muzea na widoku
Numer czwarty „Tekstów Drugich” z 2020 roku nosi tytuł „Muzea na widoku”. Jego tematem jest polski „boom muzealny”, uruchamiający interakcje między historią, pamięcią, kulturą i polityką. Zebrane artykuły są zróżnicowane gatunkowo (analiza pojęć, studia przypadków, badania porównawcze), ale ich głównym przedmiotem odniesienia pozostają nowe i „odziedziczone” muzea, głównie historyczne (Europejskie Centrum Solidarności, Muzeum Etnograficzne w Krakowie, Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, Muzeum Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Ulmów, Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Warszawy, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, a wreszcie projekty planowanych muzeów, ideologicznie polemiczne wobec zastanych placówek, jak np. Muzeum Getta Warszawskiego). Są tu one traktowane jako urządzenia społeczne, wytwarzające, utrwalające bądź podważające zbiorowe wzory pamiętania. Autorki i Autorzy zebranych prac analizują sensy, emocje i przekonania wpisane w poetykę danych ekspozycji, zwłaszcza w organizację przestrzeni wystawienniczej, a także sposoby oddziaływania na widzów i wytwarzania określonych postaw. W części artykułów omawiane są też relacje między praktyką wystawienniczą a klasyczną historiografią, sztuką, nowymi mediami i technologiami.
29 Styczeń 2021
2020 nr 3: Druga wojna światowa: niekończąca się historia
Trzeci numer "Tekstów Drugich" z 2020 roku zatytułowany jest "Druga wojna światowa - niekończąca się historia". Otwiera go nekrolog Marii Janion. Agnieszka Dauksza w pierwszym felietonie uznaje, że nigdy nie było jednej opowieści, punkty widzenia poszczególnych uczestników zdarzeń się różnią, a najbardziej skrajnym przypadkiem jest niemożliwa do wyartykułowania opowieść ofiar, którym odebrano i głos, i imiona. Sławomir Buryła w swoim szkicu rozwija koncepcję słownika, poświęconego literaturze II wojny, który nie zmuszałby do prezentowania jednolitej syntezy. Szkic Tomasza Tomasika, poświęcony Marii Janion, pokazuje, że "niedokończenie opowieści" i możliwość jej poszerzenia jest także efektem nowych perspektyw badawczych, w tym wypadku zastosowania studiów nad męskością do opisu obrazu kampanii września 1939. Joanna Ostrowska w swoim szkicu wskazuje na przemoc seksualną wobec mężczyzn w obozach koncentracyjnych. Roma Sendyka omawia dynamikę polskiej opowieści o Zagładzie, temat podejmują także Piotr Weiser i Alina Molisak, która ponadto, w dziale Archiwalia, przedstawia nie napisany dramat Bohdana Wojdowskiego. W dziale Prezentacje w polskim tłumaczeniu Teresy Fazan szkic Sary Ahmed, podejmujący kategorię "białości", jako zwykle niewidoczną. Oraz wiele innych analiz, dotyczących tekstów literackich i zapisów doświadczenia wojennego.
20 Październik 2020