Posiłkując się przede wszystkim teorią dramatu żałobnego Benjamina, artykuł analizuje strategie pisarskie W. G. Sebalda. Pokazuje on w jaki sposób czytelnik pochwycony w dyskurs melancholiczny zostaje poddany narracyjnej manipulacji, dzięki której traumatyczna pustka, o której się pisze, by ja upamiętnić, zamienia się w estetyczną pełnię współodczuwania z „autentyczną” wrażliwością pisarza. Czyni to z pisarstwa Sebalda pisarstwo sentymentalne zarówno jeśli chodzi o treść, jak i formę, ponieważ zabiegi mające sugerować ślady traumy w opowieści, takie jak depsychologizacja postaci czy fragmentacja narracji, nie prowadzą czytelnika w kierunku utraty możności reprezentacji, lecz zostają przezwyciężone w potencjalnie nieskończonej wiedzy i erudycji autora.
Słowa kluczowe: Sebald, trauma, upamiętnienie, melancholia, sentymentalizm

Tekst składa się z czterech części: pierwszej – w której przedstawiono główne cele szkicu (próbę analizy zjawiska snu jako doświadczenia auratycznego); drugiej – syntetycznego ujęcia doświadczenia snu Waltera Benjamina w świetle dotychczasowego stanu badań; części trzeciej – doświadczenia snu w różnych tekstach Waltera Benjamina, części czwartej – próby odczytania współczesnych praktyk sennych (na przykładzie działalności twórczej performerki Joanny Rajkowskiej) przez pryzmat doświadczenia snu Waltera Benjamina.
Słowa kluczowe: doświadczenie snu, performance, doświadczenie auratyczne, Walter Benjamin, kultura współczesna

Autor artykułu stawia tezę, że nie można wyznaczyć granicy między literacką a nieliteracką relacją snu. Ponieważ nigdy nie mamy dostępu do snu „samego w sobie” i zawsze dysponujemy wyłącznie relacjami-tekstami, przeto różnica między snem literackim a snem rzeczywistym musi ulec zatarciu. Wynika stąd, że sny opisane w literaturze zachowują wszystkie właściwości tekstu literackiego i wszystkie właściwości snu, mogą więc (i powinny) być badane interdyscyplinarnie, również przy użyciu metod stosowanych w objaśnianiu snów rzeczywistych. Tezę swoją opiera autor na rozważaniach teoretycznych, nawiązujących do najnowszych ustaleń w dziedzinie dream studies, oraz na analizach stylistycznych wielorakich, literackich i nieliterackich relacji snów.
Słowa kluczowe: sen literacki, sen rzeczywisty, tekst, analiza stylistyczna, teoria marzeń sennych

Artykuł proponuje formułę „snu polskiego“, który zaczyna być śniony w literaturze polskiej końca XVIII wieku. Swoją szczególnie wyraźną, naznaczoną symbolicznymi znaczeniami, formę przybiera w romantyzmie. I trwa aż po dzień dzisiejszy. W centrum tego snu znajduje się traumatyczne doświadczenie polskiej historii (różne takie doświadczenia). Sen pozwala na jej przeżywanie i zarazem na konstruowanie pozwalającego rozumieć to przeżycie – a także wyznaczającego horyzont aktywności – pola symbolicznego, które w literaturze romantycznej wiąże się z mesjanizmem. W efekcie powstaje ważna dla polskiej tożsamości oniryczna pozycja depresyjno-kompensacyjna, widoczna w utworach Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego.
Słowa: romantyzm, sen, trauma, (post)zależność, polska pozycja depresyjno-kompensacyjna

Artykuł dotyczy kwestii transpozycji lucid dream (LD), definiowanego jako zjawisko z obszaru psychologii snu, na grunt praktyki literackiej. Celem szkicu jest udowodnienie na określonym materiale literackim (który stanowią Sceny łóżkowe Adama Wiedemanna), że LD stanowi autonomiczną (w obrębie tzw. „literatury snu”) konwencję literacką opartą na nieonirycznym postrealizmie. Cechami dystynktywnymi tej konwencji są: antymimetyczność, językowa reprezentacja, surfikcjonalność oraz (konstruktywistycznie definiowana) kreacyjność realności.
słowa kluczowe „świadomy sen”; postrealizm; reprezentacja; konstrukcja; konwencja literacka

Artykuł jest prezentacją „kryptonimicznej” strategii lekturowej i jej możliwych aplikacji na gruncie badań literackich. Autor przedstawia analizę przypadku Człowieka-wilka dokonaną przez Nicolasa Abrahama i Marię Torok, psychoanalityków wyznaczających nowe perspektywy interpretacyjne zarówno w psychoterapii, jak i w badaniach literackich. Artykuł jest próbą zbadania zalet i niebezpieczeństw wiążących się z kryptonimicznym trybem czytania dzieł literackich.
Słowa klucze: kryptonimia, czytanie podejrzliwe, teoria interpretacji, Nicolas Abraham, Maria Torok

Artykuł stanowi próbę namysłu nad kondycją współczesnego literaturoznawstwa. Część pierwsza porusza kwestię technokratyzacji wiedzy o literaturze i jej wpływu na profil badań literackich. W części drugiej autor poddaje analizie stan badań literackich w Polsce w kontekście teorii literatury, biografistyki, popularyzacji nauki, dydaktyki literatury, world literature, tzw. czytania nastrojów i tzw. psychologii narracji.
Słowa kluczowe: technokratyzacja wiedzy o literaturze, teoria literatury, biografistyka, popularyzacja wiedzy o literaturze, dydaktyka literatury, world literature, badanie nastrojów, psychologia narracji.

Współczesna rewaloryzacja cielesności niewątpliwie przyczyniła się do poszerzenia zarówno społecznych, jak i indywidualnych obszarów emancypacji. Jednakże w tej intensywnej karnalizacji zachodzą także procesy prowadzące do wręcz odwrotnego skutku: do pogłębionego, „podskórnego” zniewolenia. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy owo rozbudzanie świadomości ciała przybiera formę kultu „przeżycia dla samego przeżycia”, w którym rzekome poznanie samego siebie degraduje się łatwo do rzędu narcystycznego samouwielbienia. W tej sytuacji zalecanym byłoby zachowanie szczególnej ostrożności wobec tych, którzy zasłaniając się zasadniczą nieprzedstawialnością cielesnych doznań, nie chcą lub nie potrafią poddać ich rzetelnej, osadzonej w solidnym teoretycznym kontekście, refleksyjnej analizie.
Słowa kluczowe: ciało, „estetyczny logos”, język, ekspresja, interpretacja

Artykuł stanowi próbę powiązania ze sobą dwóch odmiennych modeli: Freudowskiej metody objaśniania marzeń sennych i Benjaminowskiej teorii konstelacji. Z mariażu tych dwóch konstrukcji teoretycznych ma wyłonić się schemat, który unika pewnych uproszczeń wyjściowego modelu Freudowskiego, a model Benjaminowski wzbogaca o wymiar libidinalny. Dodatkowego wymiaru tej nowej koncepcji dostarczają rozważania Freuda dotyczące narodzin popędu seksualnego w interpretacji Jeana Laplanche’a. Artykuł dopełnia analiza jednego ze snów przedstawionych w Objaśnianiu marzeń sennych przeprowadzona w duchu proponowanej konstrukcji.
Słowa klucze: Sigmund Freud – Walter Benjamin – marzenie senne – konstelacja – szczęście

Artykuł stanowi analizę tekstu Gershoma Scholema Wyznanie o naszym języku (listu otwartego do Franza Rosenzweiga poświęconego sekularyzacji języka hebrajskiego), a zarazem eseju Jacquesa Derridy poswięconego tekstowi Scholema. Posługując się figurą palimpsestu i odwołując do kabalistycznej koncepcji języka, autorka dokonuje częściowej dekonstrukcji obu tekstów i stara się rozwinąć zapożyczoną od Derridy kategorię „trzeciego języka”, który poruszałby się na granicy między językiem sakralnym a językiem świeckim.
słowa klucze: Jacques Derrida – Gershom Scholem – język święty – sekularyzacja – palimpsest

Artykuł stanowi propozycję interpretacji retorycznej jednej z łacińskich ód Macieja Kazimierza Sarbiewskiego adresowanej do bliżej nieznanego Wojciecha Turskiego (Lyrica IV.32). W drugiej części artykułu zamieszczono transkrypcję, przekład i opracowanie omawianego tekstu. Analizując w perspektywie retoryki marzenia sennego dwie narracje liryczne poety koncentrujące się wokół lotu poety w przestworzach, ironiczne wyrzeczenie się przez autora Horacjańskiego wpływu, a także przywołanie dwuznacznego mitu o Ikarze (triumf sublimacji poetyckiej albo porażka twórczości imitacyjnej), można ukazać i opisać mimetyczno-semiotyczny mechanizm tworzenia tekstowego świata.
Słowa kluczowe: Maciej Kazimierz Sarbiewski, oda łacińska, fikcja liryczna, retoryka, tropy.

Recenzja: P. Sobolczyk Queerowe subwersje. Polska literatura homotekstualna i zmiana społeczna, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2015

Recenzja książki: Melancholia i poznanie. „Autobiografie Elizy Orzeszkowej”, wstęp i opracowanie Danuty Danek, fotografie Krzysztofa Hejkego, Terra Nova, Warszawa 2014.
Słowa kluczowe: autobiografia, freudyzm, epifania, fotografia

Recenzja: Beata Łazarz „Płeć przerażającego. Wizerunki terrorystek w sztukach plastycznych.” Wyd. Instytut Sztuki Pan, Warszawa 2016
Słowa klucze: terroryzm, kobieta, psychoanaliza, Judyta, Holofernes

Recenzja: W. Owczarski, Sennik polski. Literatura, wyobraźnia i pamięć, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2014.
Słowa kluczowe: sen, dream studies, wyobraźnia, historia, tożsamość.

Próba nowego odczytania dzieła Schulza przez pryzmat kategorii „ekstrawagancji”; kluczowego, jak sądzę, pojęcia poetyki tej prozy, które konotuje tu zarówno cechy dziwności, dziwaczności, przesady, jak błądzenia, wędrowania poza, schodzenia na manowce. W szkicu rozumiana jest kolejno jako: retoryczna cecha stylistyczna; cecha „nastrojowego” zestrojenia afektów jego narracji doświadczeniowej; cecha postaw, wyglądów, zachowań postaci przedstawianego świata; cecha „dyfuzjonistycznego” kontekstu jego antropologiczno-kulturowego projektu; cecha metaforycznego modelu procesu twórczego; cecha „prefiguracyjnej” organizacji semantycznej opowiadań oraz cecha „mesjanicznego” wyzwania, którą aktywują one u czytelników.
Słowa kluczowe: Schulz, ekstrawagancja, dziwność, błądzenie, afekty, doświadczenie

Artykuł Głowackiej przedstawia czytelnikowi postać ocalonego z Zagłady pisarza H.G. Adlera, autora pierwszej monografii o Terezinie. Głowacka skupia się na dwóch wczesnych powieściach Adlera, Panorama i Podróż, które są fikcyjnym zapisem doświadczeń pisarza i jego rodziny w hitlerowskich obozach. Autorka odczytuje je w świetle refleksji Waltera Benjamina na temat pojęcia historii oraz przemyśleń Jean-Luc’a Nancy o problemach przedstawialności Zagłady. Głowacka porównuje idiosynkratyczne zastosowanie przez Adlera obrazowania wizualnego do techniki malarskiej artystów takich jak Fritta, Kien i Fleichmann, współwięźniów Adlera w Terezinie.
Słowa kluczowe: Zagłada, przedstawialność, pojęcie historii, sztuka wizualna.

Dokumentacja kilkunastoletniej inwigilacji, której poddany był Jerzy Zawieyski (1902-1969), stanowi ważki przyczynek do historii życia literackiego, społecznego i politycznego w PRL. Joanna Siedlecka przetworzyła ten wycinek akt komunistycznego aparatu bezpieczeństwa na kartach Biografii odtajnionych. Nadała mu status „mrocznej wiedzy” o tym – „jak było wtedy naprawdę” . W formie tyleż sensacyjnej, co bagatelizującej wymogi naukowej krytyki źródeł, sportretowała pisarza, który od 1957 r. reprezentował katolików w naczelnych organach władzy państwowej. Zdominował tę narrację wątek homoseksualny. W natłoku skandalizujących szczegółów, półprawd i przypuszczeń zniknął obraz emocjonalnych uwikłań Zawieyskiego, rzutujących na kształt jego twórczości. Artykuł wykazuje słabości tak pojmowanej literatury faktu i proponuje inne ujęcie tych samych treści.
Słowa kluczowe: Siedlecka Joanna: Biografie odtajnione, Zawieyski Jerzy (1902-1969), biografistyka literacka, reportaż a źródła historyczne, inwigilacja środowisk twórczych w PRL, homoseksualizm w PRL, erotyzm w literaturze polskiej – XX w., katolicy w organach władzy PRL

Artykuł prezentuje historię i główne założenia mało znanej w Polsce dziedziny jaką są studia nad niepełnosprawnością. W przeciwieństwie do medycznych i pedagogicznych paradygmatów ten, społeczny i kulturowy model nie analizuje niepełnosprawności jako choroby i osobistej tragedii, ale w kategoriach tożsamości i społecznie negocjowanych pojęć, postaw i wartości.
Studia nad niepełnosprawnością umiejscowione zostają w szerszym kontekście modernistycznej redefinicji normy oraz XX-wiecznego procesu medykalizacji, a główny nacisk położony jest na funkcjonowanie dziedziny zarówno w murach akademii, jak i w przestrzeni społecznej i politycznej.
Dla zobrazowania wprowadzanej przez studia zmiany perspektywy omówione zostają kategorie ableismu, inspiracyjnego porno oraz narracyjnej protezy.
Słowa kluczowe: studia nad niepełnosprawnością, humanistyka, reprezentacja, historia nauki, tożsamość

Rozmowa dotyczy biografii i twórczości Karoliny Wiktor – artystki wizualnej, która w swoich pracach przedstawia i interpretuje osobiste doświadczenie afazji. Afazja jest określana przez Wiktor jako „wybuch mózgu” lub „dysfunkcja intelektu”. Skutkiem tego wybuchu jest niemożność porozumiewania się, przywoływania wspomnień i ekspresji uczuć za pomocą słów. Autorce Wołgą przez Afazję udało się pomyślnie przejść rekonwalescencję i odzyskać zdolność wypowiadania siebie i własnego doświadczenia. W swojej twórczości Wiktor wykorzystuje różne artystyczne media, tworzy poezję wizualną oraz instalacje artystyczne. Stworzyła także tzw. alfabet brakującej czcionki, czyli nowy typ fontu, który poprzez swoją formę przedstawia jeden z aspektów doświadczenia afazji.
Słowa klucze: afazja, komunikacja, mózg, niepełnosprawność, brak, sztuka, poezja, uczucia, dialog.

Narracje tworzone przez osoby, które doświadczyły afazji, są narracjami o początkach – o ponownej nauce posługiwania się językiem, odczytywania kodów kulturowych, orientowania się w przestrzeni czy ekspresji swoich własnych przeżyć. Wiele z tych narracji można potraktować jako idiom osobistego doświadczenia, jako opowieść o odzyskiwaniu siebie poprzez język. Opisywana i analizowana w tym artykule twórczość Karoliny Wiktor oparta jest na doświadczeniu afazji jako doświadczeniu braku, utraty i ponownego stwarzania poprzez najmniejsze cząstki słów, czyli litery, układające się w narrację o „wybuchu mózgu”. Dla afatyków tworzenie opowieści jest rodzajem (auto)terapii. Analiza tych opowieści pozwala raz jeszcze podjąć wysiłek odpowiedzi na podstawowe problemy poznawcze, na przykład na pytanie o relację między językiem a kształtowaniem się tożsamości.
Słowa kluczowe: afazja, narracja, literowanie, język, tożsamość, komunikacja, doświadczenie, terapia, udar.

Recenzja: Paweł Dybel, Psychoanaliza – ziemia obiecana? Dzieje psychoanalizy w Polsce 1900–1989, część I: Okres burzy i naporu. Początki psychoanalizy na ziemiach polskich okresu rozbiorów 1900–1918, TAiWPN Universitas, Kraków 2016, ss. 264
Słowa kluczowe:
psychoanaliza, historia psychoanalizy, Zygmunt Freud, historia Polski 1900–1918

Celem artykułu jest refleksja nad znaczeniem metafory czarnego słońca w utworach Nervala, zwłaszcza w słynnym sonecie El Desdichado oraz w opowiadaniu Aurelia. Pisarz francuski sięga po tę metaforę, osadzając ją jednocześnie w różnorodnych kontekstach (astronomicznym, religijnym, solarnym), by zasygnalizować melancholijny krysys – charakterystyczny nie tylko dla podmiotu lirycznego w sonecie bądź narratora w opowiadaniu, ale i dla samego autora. Co ciekawe, Nervalowska metafora, nosząca wyraźne subiektywne piętno, pojawia się w wielu innych utworach (autorstwa m.in. Jeana-Paula, Heinego, Gautiera, Hugo) i wpisuje się w romantyczne próby definiowania stanów depresyjnych.
Słowa klucze: Gérard de Nerval, El Desdichado, Aurelia, melancholia, czarne słońce

Artykuł jest przeglądem badań dotyczących snu i śnienia, proponuje również nowe metody badawcze, umożliwiające analizę świadomych doświadczeń podczas snu. Biorąc pod uwagę rozwój wiedzy na ten temat, zarówno w dziedzinie nauk ścisłych, jak i filozofii, autorka wskazuje nowe kierunki rozwoju filozoficznej teorii snu i związanych z nią koncepcji śnienia, jaźni i świadomości. Analizując fenomenologię snów oraz relacje między fizycznym ciałem we śnie i śniącym „ja”, artykuł zwraca też uwagę na alternatywne stany świadomości i ich związek ze snami i śnieniem.
Słowa kluczowe: sny, filozoficzna teoria śnienia, świadomość, fenomenologia jaźni, świadome sny

Antropologiczny obraz krytyki (obraz człowieka posługującego się sitem, które umożliwia oddzielenie prawdy od nieprawdy) koncentruje się na sile i znaczeniu gestu, który wydaje się bardziej istotny niż filozoficzne podziały o charakterze konceptualnym. Dialektyka negatywna definiuje krytykę na nowo: w obliczu katastrof XX wieku potrzebne jest takie rozumienie krytyki, które umożliwi wykrzyczenie rozpaczy i stworzenie “smutnej wiedzy” na miejsce nietzscheańskiej “wiedzy radosnej”. By było to możliwe, konieczne jest odwołanie do wyobraźni i obrazu: to właśnie obrazy są jednocześnie wystarczająco kruche, by umknąć totalizującej mocy pojęcia, i silne, by stać się aktorami krytyki.
Słowa kluczowe: obraz, krytyka, dialektyka negatywna, “wiedza smutna”

W tekście “Obraz krytyczny (obraz krytyki)” Georges Didi-Huberman proponuje reinterpretację fenomenu dialektyki negatywnej jako momentu przełomowego dla całej tradycji filozoficznej. Dialektyka negatywna ma umożliwić pomyślenie obrazu jako instancji krytycznej. Propozycja francuskiego filozofa jest jednocześnie komentarzem do koncepcji adornowskiej i próbą zarysowania wizji praktyki krytycznej, w której centrum znajdują się obrazy, praktyki wychodzącej poza dychotomię zaangażowania i niezaangażowania. Skoro obrazy wywołują silne reakcje afektywne pozwalające na zdefiniowanie własnej pozycji wobec rzeczywistości, to mogą być rozumiane jako to, co umożliwia doświadczenie o znaczeniu politycznym. Próba skonstruowania relacji między wizualnością i polityką wpisuje się w logikę rozwoju myśli Didi-Hubermana, w której z czasem coraz większą rolę pełni wymóg przemyślenia polityczności jako koniecznego horyzontu działalności intelektualnej.
Słowa kluczowe: wizualność, obraz, polityczność, krytyka

Porównanie freudowskich i psychobiologicznych koncepcji snu, z punktu widzenia badań literackich.
Słowa kluczowe: sny, literatura, badania literackie, psychoanaliza, naurobiologia