EN
„Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” (ISSN 0867-0633) to dwumiesięcznik literaturoznawczy wydawany od 1990 przez Instytut Badań Literackich PAN we współpracy ze Stowarzyszeniem Pro Cultura Litteraria.
EN

Siła obrazu / 2009 / 5

Przedstawienie i prawda w kulturze doświadczenia potocznego

Indeks autorów: Zbigniew Kloch
Numer: 2009 / 5

Artykuł jest próbą ustalenia zależności pomiędzy potocznymi wyobrażeniami o tym, czym jest prawda a właściwościami znaków przedstawiających, które w określony sposób kodują obraz rzeczywistości , stwarzając przy tym złudzenie prawdziwości przedstawienia. Mówi się tu także o roli fotografii w kształtowaniu obrazu zdarzeń historycznych i stosunku znaków ikonicznych do werbalnych, miedzy innymi na przykładzie „Pianisty” Polańskiego, filmu nakręconego na podstawie książki Szpilmana „Śmierć miasta”. Analizie poddano też fotografie z kartotek policyjny Muzeum Sprawiedliwości w Sidney oraz zdjęcia z konkursu Word Press Photo z 2007 roku. Całość zamykają uwagi o roli fotografii w dzisiejszej kulturze.

Monografia po latach

Indeks autorów: Sławomir Buryła
Numer: 2009 / 5

Recenzja książki: Arkadiusz Morawiec Literatura w lagrze, lager w literaturze. Fakt, temat, metafora, Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź, 2009.

Ruch w uchu

Indeks autorów: Adam Dziadek
Numer: 2009 / 5

Recenzja książki: Beata Śniecikowska „Nuż w uchu”? Koncepcje dźwięku w poezji polskiego futuryzmu, Wrocław 2008.

W pułapce wizerunków

Indeks autorów: Ernst van Alphen
Tłumacze: Roma Sendyka
Numer: 2009 / 5

W literaturze Holokaustu rekonstrukcja doświadczenia obozu obejmuje także doświadczenie zmysłów. Ernst van Alphen zwraca uwagę na techniki wizualizacji stosowane przez Tadeusza Borowskiego i francuską ocaloną Charlotte Delbo w ich opowiadaniach oświęcimskich. Obserwacji poddane zostaje działanie podmiotu konfrontowanego z „tym, czego nie da się zobaczyć”. Wedle diagnozy van Alphena świadek przekształca się w bierną maszynę rejestrującą „wizualne ślady” (visual imprints), odbicia dziejących się wydarzeń w jego pamięci, która staje się rodzajem szklanej kliszy. Te powidoki – „odpominania” („rememories”) powracają w aktach „traumatycznego przywrócenia” (traumatic reenactment), czyniąc egzystencję po wyzwoleniu obozu podporządkowaną szczególnemu typowi pamięci: pamięci „głębokiej”, niwelującej czasowy dystans do pamiętanych wydarzeń, pozostającej poza kontrolą podmiotu pamiętającego. Z tego powodu relacje ocalonych tak często opadają niespodziewanie w konstrukcje w czasie teraźniejszym, dlatego postaci patrzące – postaci świadków – wcielają się nieoczekiwanie w postaci obserwowane; dlatego narracyjny dystans – nie jest możliwy, a tekst staje się performance – ponownym przeżyciem minionej traumy.

Wszystko jest kolażem?

Indeks autorów: Beata Śniecikowska
Numer: 2009 / 5

Recenzja książki: Agnieszka Karpowicz Kolaż. Awangardowy gest kreacji. Themerson, Buczkowski, Białoszewski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warsaw 2007.

Homo loquens. O różnicy antropologicznej

Indeks autorów: Arkadiusz Żychliński
Numer: 2009 / 5

Autor rozważa różnice między istotami ludzkimi a zwierzętami na gruncie językowym.

Obraz jako sytuacja. Tragizm, podmiotowość i malarstwo według Barnetta Newmana

Numer: 2009 / 5

O antyestetycznym i antyformalistycznym stanowisku Barnetta Newmana.

O domniemanych pseudonimach Józefa Czechowicza

Indeks autorów: Wojciech Kruszewski
Numer: 2009 / 5

Pod koniec 2008 roku na łamach lubelskiego czasopisma Scriptores ukazał się artykuł Tomasza Pietrasiewicza poświęcony pseudonimom Józefa Czechowicza. Pietrasiewicz podał w swoim tekście kilkadziesiąt nowych, nieznanych dotąd pseudonimów, pod którymi autor nuty człowieczej miał publikować swoje teksty w lubelskiej (głównie) prasie. Tematem artykułu jest krytyczna analiza tych ustaleń atrybucyjnych. W toku tej weryfikacji udało się wykluczyć z grupy domniemanych pseudonimów Czechowicza znaczną ich część.

Literacka twórczość Cyganów/Romów. Stan badań

Indeks autorów: Magdalena Machowska
Numer: 2009 / 5

Artykuł jest studium poświęconym twórczości literackiej Cyganów w Europie. Zostało nakreślone pole działań pierwszych zbieraczy ustnego folkloru Cyganów i moment, w którym folkloryści „odkrywają” imienną twórczość poetycką Cyganów. Przybliżone zostały sylwetki poetów cygańskich-romskich, dostępność ich tekstów literackich, wskazano na moment narodzin współczesnej romskiej poezji autorskiej oraz stworzono roboczą definicję „literatury cygańskiej”.

Nowa Proza. Zapiski z lat siedemdziesiątych [przeł. I. Migal]

Indeks autorów: Warłam Szałamow
Numer: 2009 / 5

Na początku lat 70-tych praca nad Opowiadaniami kołymskimi dobiegała końca. Zapiski o “nowej prozie” stanowią rodzaj podsumowania własnej twórczości Szałamowa. Proces twórczy porównuje pisarz do walki z wpływami dziwiętnastowiecznej rosyjskiej literatury, jako etap konieczny w dochodzeniu do nowych chwytów umożliwiających zadawanie ciosów stalinizmowi. A literaturę XX wieku obejmuje ogólniejszą refleksją: Po rewolucji, niemieckich i sowieckich obozach Zagłady zmiany w niej są nieuchronne.

Nieznajomi to groźba... Czyżby rzeczywiście?

Indeks autorów: Zygmunt Bauman
Tłumacze: Radosław F. Muniak
Numer: 2009 / 5

Komentarz z katalogu do instalacji Mirosława Bałki How It Is w Tate Modern.

O naturze pośledniego owada. Nowa propozycja badań nad literaturą niefikcjonalną

Indeks autorów: Paweł Zajas
Numer: 2009 / 5

Autor proponuje nowe spojrzenie na badanie gatunków niefikcjonalnych, opierające się na podejściu etycznym.

Siła dotyku - nowoczesność anachronizmu. O filozofii sztuki G. Didi-Hubermana

Indeks autorów: Josef Vojvodík
Tłumacze: Hanna Marciniak
Numer: 2009 / 5

W centrum uwagi filozofa sztuki i teoretyka obrazu Georgesa Didi-Hubermana znajduje się komplementarny związek wizualności z taktylnością, dotyku ze śladem, ciała z obrazem, widzialności z „czytelnością” obrazu. Oryginalność jego filozofii sztuki polega na zasadniczo nowym, inwencyjnym „odczytaniu” wielkich osobowości historii i teorii sztuki XX wieku: Aby Warburga i Aloisa Riegla, a także Waltera Benjamina czy Georges’a Bataille. Artykuł koncentruje się na jednym z głównych tematów refleksji Didi-Hubermana: materialności dzieła sztuki i dotyku/śladu. Zajmując się przykładowo maskami pośmiertnymi czy figurami woskowymi, uznaje on odciskanie śladów za fundamentalny „paradygmat antropologiczny”, ukazując, iż ślad – mimo że deprecjonuje się go jako „prymitywizm” i „anachronizm” – ma wartość zasadniczą i kluczową.

Odmiany wiktymizacji w pisarstwie Andrzeja Kuśniewicza

Indeks autorów: Dorota Wojda
Numer: 2009 / 5

Przyjęta w tym artykule perspektywa wiktymologii (R. Elias, T. D. Miethe, R. F. Meier) ukazuje, że relacja między ofiarą i przestępcą ma charakter dynamiczny i że nowoczesna kultura tyleż odkrywa, co indukuje przemienność ich ról. Spośród różnych odmian wiktymizacji w pisarstwie Andrzeja Kuśniewicza wybrałam do opisu dwa jej warianty. Pierwszy to parodystyczna wizja z Korupcji, gdzie wątki ofiarnicze zostają zbanalizowane, obnaża się tu bowiem pierwotne instynkty władzy oraz woli przetrwania. Drugi zaś, to wysublimowane studium z Lekcji martwego języka, w której przemoc jest praktykowaniem ekstatycznej filozofii. Zestawienie tych tekstów ukazuje dwoisty charakter wiktymizacji poświadczanej przez Kuśniewicza: banalne i perwersyjne oblicza występku polegającego na czynieniu kogoś ofiarą. W świetle obu powieści wiktymizacja to działanie pragmatyczne, podejmowane dla obrony dyskursu (Korupcja) lub jego urzeczywistnienia (Lekcja…).

Słowo i obraz

Indeks autorów: Anna Nasiłowska
Numer: 2009 / 5

Wstęp do numeru 5/2009, Siła obrazu. Bliska relacja wizualności i tekstu, obecna w poetykach starożytnych, od czasów Lessinga poddawana jest w wątpliwość. Powraca w świecie współczesnym. Autorka przedstawia własne doświaczenia z pracy nad projektami artystycznymi, polegającymi na łączeniu fotografii z tekstem artystycznym, których efektem były jej dwie książki (Wielka ciekawość, 2004 i Wielka wymiana widoków, 2008).

Korzystając ze strony wyrażacie Państwo zgodę na wykorzystywanie przez nas plików cookies. W każdej chwili możecie Państwo zmienić ustawienia cookies a także dowiedzieć się na ich temat więcej. Kliknij tutaj Nie pokazuj więcej tej informacji