Konfrontacja topografii Warszawy: faktycznej z fantazmatyczną. Perypatetyczny przewodnik po miejskim palimpseście. Analiza znaków tożsamości („miejsc pamięci” i form upamiętnień) w przestrzeni publicznej na osi Alei Jana Pawła II oraz ulicy Stawki – wytyczających długość i szerokość byłego warszawskiego getta. Bezplanowe zagospodarowanie przestrzeni symbolicznej czy przejaw wspólnoty wyobrażeń? Mity stare i nowe, odgórne i oddolne, polityka historyczna, historyczne rekonstrukcje. Analiza splotów i napięć symbolicznych – w świetle dokumentów i świadectw historycznych, współczesnych utworów literackich oraz bieżącej kroniki życia miasta. Ekspresja traumy czy komunikat polemiczny względem wizji historii i obrazu wspólnoty odbieranych jako zagrażające wyobrażeniom dominującej większości o samej sobie?

W tanatologii Emmanuela Lévinasa metafizyka ustępuje prymarnej etyce. Musimy nie-być ku śmierci, a po stronie tych, którzy umierają i choćby dlatego są zawsze od nas nieskończenie inni. Trzeba zatem ujrzeć bliźniego, nawet, a może tym bardziej, w jego przerażającej Inności. Z traumą owego il y a – horrorem bezosobowej egzystencji z większą bezwzględnością mierzyło się spojrzenie Maurice’a Blanchota, który w mroku tego, co Inne, nie potykał się o ślady ani żywego, ani przeszłego Boga. W obliczu zawsze niedosłownej śmierci niekiedy najżywiej dotykają jej bezsensu fikcyjni bohaterowie. Hrabia Lew Tołstoj wierzył, że najpiękniej umierają prości ludzie, więc za jego sprawą, raz jeszcze, sprzeciwi się Andriejowi Bołkońskiemu jego dobry, poczciwy przyjaciel.

Szkic biograficzny o Hannie Kirchner, historyczce literatury polskiej XX wieku, edytorce „Dzienników” Zofii Nałkowskiej, krytyczce literackiej i tłumaczce.

Poezja polskiego baroku i arabska liryka czasów Hārūna ar-Rašīda to wydawałoby się dwie galaktyczne rzeczywistości odległe od siebie przestrzenią, czasem i duchem. Bo czy może coś łączyć Mikołaja Sępa Szarzyńskiego z poetą przełomu VIII i IX w. rodem znad Eufratu o saraceńsko brzmiącym imieniu Abu al-‘Atahiya? Otóż okazuje się, że nadspodziewanie dużo. Podobieństwa dotyczą zarówno postaw filozoficznych, duchowych przemian, rozterek i dylematów jak i podejmowanej w ich twórczości tematyki, stylu uprawianej poezji oraz miejsca i roli w literackim nurcie swojej epoki. A i czasy, w jakich przyszło żyć obu poetom, choć dzieli je osiem wieków, mają wiele wspólnego.

Tekst przedstawia Antologię Współczesne teorie przekładu pod redakcją Piotra Bukowskiego i Magdy Heydel. W recenzji omówione zostały poszczególne części tomu oraz wybrane koncepcje teoretyczne z dziedziny współczesnego przekładoznawstwa, na przykład klasyczny artykuł Romana Jakobsona odnoszący się do pojęcia znaku i znaczenia symbolu. Wspomniane zostały również aspekty, które budzą pewne wątpliwości, jak na przykład przeznaczenie dydaktyczne antologii oraz łatwość odbioru jej treści. Uwagi krytyczne wynikają z porównania antologii z angielskojęzyczną publikacją Lawrence’a Venuti’ego, która przedstawia wybrane koncepcje teoretyczne w odmienny sposób. Analiza publikacji Bukowskiego i Heydel dowodzi, iż przekładoznawstwo jest dziedziną wielowymiarową i istnieje potrzeba dalszego jej zgłębiania.

Pytając o związki między tym, co polityczne a co estetyczne, autor wyróżnia dwa archetypowe, przeciwstawne sobie znaczenia polityki i estetyki. Wiąże je odpowiednio z klasycznym i romantycznym dyskursem polityki. Pierwszy z nich swoją prefigurację ma u Platona – liczy się w nim prawda poznawcza o świecie społecznym, estetyzacja polityki oznacza dla niego zapomnienie o aisthesis. Dyskurs romantyczny tworzą natomiast idee spełniające wobec rzeczywistości funkcje regulatywne: są to reprezentacje rzeczywistości społecznej, tj. propozycje jej porządkowania. Polityka w tym wydaniu polega na walce/grze o stabilizację, tj. wymienność, chronicznie chwiejnych relacji między znakami i rzeczami. Takiej polityce estetyka dostarcza środków, które pozwalają uratować ją jako sztukę (robienia rzeczy możliwych, a nie tylko koniecznych) przed upadkiem w ideologię, zagrażającym permanentnie dyskursowi klasycznemu. Artykuł odpowiada na pytanie: Jakie są to środki i o co tak naprawdę chodzi w estetycznym spojrzeniu na politykę?

Brechtowskie pisma Waltera Benjamina – tj. zarówno pisma poświęcone Brechtowi, jak i te pisane pod jego wpływem – stanowią kłopotliwą część Benjaminowskiego dzieła. Gershom Scholem i Theodor Adorno uważali je w dużej mierze za przejaw intelektualnej i politycznej konfuzji. Choć w tym rozpoznaniu jest sporo racji, owe pisma stanowią integralną część tego dzieła, zapis pewnej skrajnej wariacji na tematy, które zajmowały Benjamina. W artykule proponuję analizę najistotniejszych wymiarów tych pism, skupiającą się na pojęciach śladu, cytatu, barbarzyństwa i prostactwa. Szczególną uwagę zwracam na relację, w jakiej te najbardziej świeckie ze wszystkich pism Benjamina pozostają z jego mesjanizmem, starając się pokazać ową świeckość jako paradoksalną konsekwencję pewnych aspektów mesjańskiej teologii.

Recenzja książki Anny Krajewskiej pt. Dramatyczna teoria literatury. Zarys problematyki (Poznań 2009).

Autor omawia polską recepcję pism Kapuścińskiego, skupiającą się często na osobie autora, raczej niż na tekście.

Autor proponuje odczytanie „Obłędu” Jerzego Krzysztonia w perspektywie Foucaultowskiej, skupiając się na kliszach i paradoksach narracyjnych.

Autor wyróżnia trzy podstawowe obszary problemowe, w których relacje między zjawiskiem mimesis a szeroko pojętym doświadczeniem religijnym są szczególnie dobrze widoczne. Pierwszy z nich to archaiczne znaczenia mimetyczności, związane z rytualnym tańcem i podkreślające partycypację człowieka w kosmicznym ładzie. Drugi obszar to naśladowanie pojęte jako kroczenie za kimś/czymś (greckie akolutheo, łacińskie sequere), uznawanym za etyczny wzór. Trzeci wreszcie obszar to koncepcja tzw. obrazu prawdziwego, któremu przyznaje się funkcję rewelatorską i szczególny status w kulturze. Na tradycję obrazu prawdziwego złożyły się dwa źródła-greckie obrazy „naturalne”, mieszczące się w porządku fysis, a nie techne, i chrześcijańskie obrazy święte, których najlepszym przykładem jest ikona. W szkicu poddana została dyskusji mimetyczna struktura „obrazu prawdziwego” w opozycji do głównych koncepcji obrazowości, wypracowanych przez nowożytność. W ostatniej część szkicu Mimesis-konteksty religijne wprowadzone zostało rozróżnienie na obraz i ślad, które wywodząc się z myślenia religijnego, odgrywa istotną rolę we współczesnej estetyce.

Autor próbuję wskazać na oryginalny sposób, w jaki Stanisław Czerniak podejmuje w swojej twórczości poetyckiej klasyczne motywy filozoficzne, nadając im całkiem nowe znaczenie. Mimo iż generacyjnie autor Nagiego że należy do pokolenia Nowej Fali to zarówno oszczędna poetyka jego wierszy jak i ich wyrafinowana intelektualnie refleksyjność zbliża go do czołowych przedstawicieli pokolenia 56 – Szymborskiej i Herberta. Od tych ostatnich różni go jednak zarazem niezwykle mocno zaakcentowany w jego wierszach „biologizm” doświadczenia siebie i świata. Obecne jest w nich wyraźnie „cielesne” cogito, stanowiąc główny punkt odniesienia w konstruowaniu przez liryczny podmiot własnej tożsamości, własnego odniesienia do innych i zwierząt. Na uwagę zasługuje również szczególne wyczulenie tej poezji na różne postaci negatywności bytu, doświadczanych z perspektywy głębokiego poczucia własnej fizycznej znikomości, oscylowania na granicy życia i śmierci.

Wstęp do numeru 3/2010, Polityka, estetyka, literatura. Działanie polityczne w epoce medialnej staje się coraz bardziej wojną na słowa, które stworzyć mają system zamknięty, w obrębie którego znaczenia układają się w wyrazisty wzór binarnych opozycji. Analizując nowe słowa, pojawiające się w języku publicznym ostatnich dwóch dekad, autorka zauważa, że demokracja także ma swoją nowomowę.

Artykuł ten jest skrótowym zarysowaniem sytuacji recepcji twórczości (ze szczególnym uwzględnieniem poezji) Adama Zagajewskiego w Europie i USA. Zestawiając wybrane recenzje krytyków europejskich i amerykańskich starałem się ukazać transformację poezji Zagajewskiego, jej indywidualność oraz zbieżność krytycznych rozpoznań. Jednocześnie próbowałem odpowiedzieć na pytanie jak do tego doszło, że Adam Zagajewski stał się w ciągu ostatniej dekady (i czy aby na pewno tak jest?) jednym z najpopularniejszych polskich twórców w USA. Oraz czy wpływ na ten fakt miały wydarzenia, które nie należą do dziedziny tego, co moglibyśmy określić mianem szeroko rozumianych wartości dzieła literackiego. Jest to więc artykuł, który łączy w sobie nie tylko elementy wiedzy o literaturze, ale również socjologii i historii najnowszej. Nie stronię również od biografii Zagajewskiego, jeżeli jest one istotna lub wręcz konieczna do ukazania pełnego obrazu tego poety i jego twórczości. Artykuł ten jest fragmentem przygotowywanej przeze mnie rozprawy doktorskiej o poezji Adama Zagajewskiego.

Esej analizuje list Słowackiego do matki zawierający opis tajnej podroży dyplomatycznej poety z Drezna do Londynu podczas powstania listopadowego. Relacja ta zestawiona jest z rodzącym się gatunkiem powieści „płaszcza i szpady” oraz późniejszym o sto lat wierszem Juliana Wołoszynowskiego przedstawiającym to samo wydarzenie.

Artykuł jest recenzją pierwszej monografii przekładów biblijnych Czesława Miłosza, autorstwa księdza Wiesława Felskiego. Książka zawiera zorientowaną teologicznie analizę wybranych wersetów z każdej z dziesięciu przełożonych przez Miłosza ksiąg, a także krótkie rozprawy na temat stosunku poety do Biblii i jego koncepcji przekładu biblijnego. Felski dokonuje tam szeregu interesujących spostrzeżeń, jego praca nie wyczerpuje jednak z pewnością możliwości owocnych badań nad tym tematem.

Artykuł jest pierwszą w Polsce próbą wprowadzenia pojęcia antybohatera do terminologii nauki o literaturze. Pojęcie to, pomimo że zadomowione w literaturoznawstwie rosyjskim czy anglosaskim, w polskim literaturoznawstwie funkcjonuje w sposób potoczny i nieusystematyzowany. Tekst stanowi więc próbę takiej systematyzacji: zarówno w wymiarze historycznoliterackim (historia zjawiska sięga dawnej literatury karnawałowej, a nawet starożytności), jak i teoretycznoliterackim (badania postaci literackiej), filozoficznym oraz antropologicznym. Pojęcie antybohatera, we właściwym sensie, wiązać jednak należy z dylematami nowoczesności. Źródłowo i oryginalnie termin pochodzi od Fiodora Dostojewskiego, który użył go po raz pierwszy w swej powieści „Notatki z podziemia” (1864 r.)., w której zgromadził wszystkie konstytutywne dla tej postaci literackiej atrybuty: bierność, nieokreśloność, wysoka samoświadomość, wolność rozumiana jako kaprys, czy swoisty masochizm mentalny ( umiłowanie cierpienia).

Niniejsza recenzja rekapituluje w skrócie dorobek Edwarda Balcerzana w dziedzinie studiów nad przekładem, a następnie na tym tle omawia jego najnowszą książkę pt. Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki (Poznań 2009). Recenzentka poświęciła szczególną uwagę podjętej tu próbie połączenia perspektywy translatologicznej z komparatystyką literacką, a także ewolucji stylu naukowego Balcerzana na przestrzeni ostatnich czterech dekad.

Autor rozważa, jakie formy wiedzy reprezentuje lub generuje literatura, w jaki sposób specyficznie literackie sposoby tworzenia światów mogą być opisane, oraz jakie zadanie stoi przed literaturoznawstwem.