Autorki opisują wyzwania związane z badaniem zapisów życia [life writing]. Zwracają uwagę, że tekst autobiograficzny jest aktem interpretacji, każde „ja” w autobiografii jest złożone – może zmieniać swoją perspektywę i punkt odniesienia. Tekst składa się z ośmiu mikrostudiów, analizujących różnorodne zapisy życia i ich problematykę. Wśród źródeł znajdują się dobrze znane także czytelnikom polskim Dziennik Zlaty Zlaty Filipović czy Maus Arta Spiegelmana, ale również teksty Mary Antin czy seria obrazów Charlotte Salomon. Poruszona została tematyka autentyczności zapisów życia zarówno w kontekście autokreacji tworzącego, wpływu dyskursu praw człowieka czy procesu redakcji tworzącego nowe konteksty. Odniesiono się do problematyki postpamięci oraz archiwów uczuć, które zarówno wzbogacają jak i podają w wątpliwość oficjalne relacje. Wreszcie – zasygnalizowano problemy związane z digitalizacją istniejących źródeł i życiem w sieci, tworzącym nowe możliwości i wyzwania zarówno dla twórców, jak i dla badaczy.
Słowa kluczowe: archiwa osób, archiwa uczuć i impresji, kolekcje i archiwalne drugie życie, remediacja archiwalna, digitalizacja archiwów

Pamięć wspólnoty chrześcijańskiej negocjowana i konstruowana w pierwszych wiekach naszej ery jest pamięcią androcentryczną i, posługując się terminem ukutym przez Elizabeth Shüssler Fiorenzę, kyriarchiczną. Kanon Dobrej Nowiny i jej kolejne interpretacje Ojców i Doktorów Kościoła utrzymywały głos kobiet poza dominującym dyskursem publicznym. Jednak słowo i sprawczość kobiet stanowiły nieredukowalną część jej dziedzictwa i tradycji. Referat analizuje kilka przykładów poszukiwań kobiecych genealogii biblijnych wśród wczesnonowożytnych i współczesnych autorek podejmujących kwestie teologiczne. Kładzie nacisk na zmienne znaczenia godności i skromności [dignitas i modestia] jako środków retorycznych i jako manifestacji semantyczno-somatycznych w konstruowaniu funkcji i pojęcia autorki. Tekst jest moją pierwszą próbą podejścia do niezwykle aktualnego tematu przewartościowania/zrewidowania roli kobiet w ramach historii Kościoła katolickiego i jego magisterium. Ujęcie tego wątku z perspektywy teorii afektów otwiera nowe możliwości interpretacyjne, które przekraczają utrwalone dychotomie: kobiecy/męski, wewnątrz/na zewnątrz, centrum/peryferia, opór/asymilacja.
Słowa kluczowe: teologia feministyczna, mariologia, egzegeza, retoryka, afekt, monastycyzm chrześcijański, kobiece genealogie

Niepublikowany dotąd manifest Artura Sandauera „My, Żydzi…” to wyzwanie nie tylko edytorskie, ze względu na brudnopisowy charakter tekstu, lecz także interpretatorskie. Wstęp stanowi próbę wyjaśnienia, jak okoliczności pisania manifestu (wybuch antysemityzmu w marcu 1968 roku) mogły wpływać na liczne skreślenia czy przeformułowania w tekście. Poruszony zostaje też problem autocenzury – w planie instytucjonalnym oraz psychologicznym – w ujęciu inspirowanym psychoanalizą genetyczną.
Słowa kluczowe: antysemityzm, asymilacja, cenzura, manifest, Marzec 1968, syjonizm, tożsamość

Artykuł jest propozycją odczytania prac Pierre’a Francastela, francuskiego socjologa sztuki, w odniesieniu do kategorii nastroju. Zgodnie z hipotezą autora, analiza dotychczas nieopracowywanych dokumentów z archiwum Pierre’a Francastela, niepublikowanych tekstów dotyczących doświadczenia filmu, winna zostać uzupełniona o badania dotyczące nastroju wytwarzanego w archiwum: materialnych śladów nowoczesnego optymizmu, dowodów wiary w postęp. Tego rodzaju badania pozwalają pomyśleć nowoczesność w kategoriach afektywnych.
Słowa kluczowe: nastrój, optymizm, nowoczesność, archiwum, kino, filmologia

Artykuł jest próbą streszczenia historii polskiego komiksu autobiograficznego. Opisując nurt autor zwraca uwagę na pionierskie prace Mieczysława Kuczyńskiego, by następnie skupić się na twórczości pierwszych autorów komiksów autobiograficznych – Michała Śledzińskiego, Wilhelma Sasnala, Agaty Nowickiej i Mateusza Skutnika. Do pierwszych artystów tworzących komiksy autobiograficzne autor zalicza także, pomijanych zazwyczaj, Polę Dwurnik i Pawła Gierczaka. Zdaniem Pstrągowskiego można zauważyć dwa momenty przełomowe w rozwoju gatunku. Pierwszy, mający miejsce w okolicach roku 2008, gdy na polskim rynku ukazał się komiks Marzi, drugi w roku 2012 i łączący się z wydaniem powieści graficznych Agaty Wawryniuk i Olgi Wróbel.
Słowa kluczowe: komiks, autobiografia, Nowicka, Skutnik, Sasnal, Śledziński, Produkt

Artykuł jest próbą całościowego ujęcia Dziennika Sławomira Mrożka, obejmującego lata 1962-1989 i opublikowanego drukiem w postaci trzech obszernych tomów przez Wydawnictwo Literackie. Przedstawiona przez autorkę propozycja odczytania diariusza jest polemiczna wobec większości krytyków zabierających głos w sprawie odbioru Dziennika. Wynika to z faktu, że autorka potraktowała Dziennik przede wszystkim jako praktykę piśmienną, nie zaś jako tekst. Zapleczem teoretyczno-metodologicznym dla takiego ujęcia stały się dla niej prace Philippe’a Lejeune’a i Pawła Rodaka, którzy kładą w nich nacisk na praktyczny czy nawet pragmatyczny charakter prowadzenia dzienników. Dlatego, analizując diariusz Mrożka z lat 1962-1989, autorka próbowała odpowiedzieć przede wszystkim na pytanie o funkcję, jaką pełnił on w życiu pisarza.
Słowa kluczowe: Sławomir Mrożek, dziennik, praktyka piśmienna

Wychodząc od narratywizmu w ujęciu Charlesa Taylora i Anthonego Giddensa, autorka przygląda się sposobowi, w jaki Juliusz Słowacki konstruuje swoją tożsamość w korespondencji z matką, Salomeą Bécu. Biorąc pod uwagę gatunkowe różnice między dziennikiem, pamiętnikiem a listami oraz założenia kultury sentymentalnej, wskazuje na specyfikę tego projektu tożsamościowego: przeżywanie teraźniejszości przez pryzmat wyobrażanego przyszłego wspominania oraz świadomość, że praca refleksyjna jest zarazem pracą wyobraźni. Taką konstrukcję nostalgicznego podmiotu za Svetlaną Boym autorka interpretuje jako wpisującą się w tradycję „od-modernizmu” (off-modernism), wymykającą się dominującej wizji nowoczesności opartej na postępie.
Słowa kluczowe: nostalgia, narratywizm, nowoczesność, Juliusz Słowacki, sentymentalizm

W pierwszej części artykułu autorka zastanawia się nad pojęciem archiwum prywatnego oraz nad specyfiką pracy badawczej nad prywatną spuścizną. W następnych częściach analizuje, w jaki sposób tekstocentryczne nastawienie biblioteki oraz okulocentryczne nastawienie muzeum wpływają na przypisywanie wartości materialnej formie przedmiotów należących do archiwum Olgi Boznańskiej. Autorka odnosi się do pojęcia „biografii” archiwum, uwzględniającej splot formy, funkcji i znaczenia przedmiotów oraz ich wykorzystania w kulturowych praktykach zachowywania (konserwacji) i wystawiania na widok publiczny (ekspozycji).
Słowa kluczowe: Olga Boznańska, muzeum, archiwum, wrażliwość archiwalna, materialność

W niniejszym tekście został poruszony problem stopniowego kreowania obrazu polskiego zesłańca Adolfa Januszkiewicza jako pioniera i odkrywcy środkowoazjatyckiej terra incognita. W celu prześledzenia przebiegu transformacji prywatnej korespondencji i dziennika z podróży do tekstu eksploratorsko-podróżniczego wykorzystano teorię praktyk piśmiennych, a także szczegółowo przeanalizowano kolejne etapy prac redaktorskich. W ten sposób pokazano jak przejście od jednego gatunku pisarskiego do drugiego (diariusz, epistolografia, druk) bezpośrednio wpływało na treść przekazu. Artykuł stanowi próbę wydobycia pierwotnych funkcji czy roli badanego tekstu w życiu piszącej go jednostki oraz jego dialogowych i intertekstualnych zależności.
Słowa kluczowe: Azja Środkowa, Adolf Januszkiewicz, praktyki piśmienne, pionier, diarystyka, praca redaktorska

Celem artykułu jest pokazanie, na przykładzie dziennika nastolatka z końca lat 50. XX wieku, że dzienniki osobiste wytworzone przez dzieci i młodzież są pełnoprawnym źródłem do badań nad historią kultury. Kategoria „dziennika osobistego” została zaczerpnięta z pism P. Lejeune’a. Opublikowane zapisy dziennika obejmują lata 1957-1959, dotyczą Żywca i Warszawy. Treść zapisków oraz ich warstwa graficzna, którą edytor próbował oddać w druku, pozwala na refleksję nad codziennymi praktykami nastoletniego chłopca: pasjonata pirotechniki, harcerza, kolegi, ucznia i syna, który mimo licznych zajęć niekiedy odczuwa nudę. Dziennik nastolatka stanowi również zapis tych sfer minionej codzienności, które rzadko znajdują odzwierciedlenie w innych dokumentach.
Słowa kluczowe: młodzież, dzienniki, nastolatek, harcerstwo, nuda

W rozmowie z Magdą Rodak Philippe Lejeune opowiada o tym, na czym polega praca badacza autobiografii i dzienników osobistych. Opisuje, jak pod wpływem lektury Wyznań Rousseau zainteresował się autobiografią i napisał pierwszą we Francji monografię tego gatunku, a także jak stworzył kategorię „paktu autobiograficznego”, oznaczającego obietnicę mówienia prawdy o swoim życiu. Wspomina także, jak odkryta we własnym domu autobiografia pradziadka sprawiła, że zainteresował się autobiografiami zwykłych ludzi. To z kolei doprowadziło go do odkrycia dzienników osobistych (sam również jest autorem dziennika), badanych przez niego przy użyciu apeli o świadectwa diarystów, ankiet i poszukiwań rękopisów dzienników. Lejeune mówi także o funkcjach dzienników osobistych, o dziennikach kobiet z XIX wieku, o mało znanej historii dziennika Anne Frank i jego różnych wersjach, a także o działalności założonego przez siebie francuskiego Stowarzyszenia na Rzecz Autobiografii i Dziedzictwa Autobiograficznego.
Słowa kluczowe: autobiografia, pakt autobiograficzny, dziennik osobisty, dzienniki kobiet, Anne Frank, blog, Stowarzyszenie na Rzecz Autobiografii i Dziedzictwa Autobiograficznego [Association pour l’autobiographie et le patrimoine autobiographique]

Artykuł przedstawia skróconą historię fenomenu literackiego, jakim od schyłku lat 70. stały się dwie formy rozmowy – wywiad-rzeka i wywiad-delta. Analiza najważniejszych dzieł (wywiady Miłosza z Watem, Beresia z Konwickim, książki Trznadla i Torańskiej) dowodzi, że zrodziły się one z potrzeby otwarcia stalinizmu na społeczną interpretację i włączenia wiedzy o nim do społecznych strategii tworzenia kultury dialogowej. Główne tezy artykułu: 1) wywiad-rzeka i wywiad-delta przejęły funkcje (zablokowanej z racji niewiarygodności) autobiografii komunistycznej; 2) obie formy wywiadu projektowały dialogowość jako zasadę kultury i działały na rzecz większej zwrotności oraz równości komunikacji społecznej; 3) zarówno transformacja ustrojowa lat 90. XX wieku, jak i zwrot prawicowo-nacjonalistyczny drugiej dekady XXI wieku należą do kultury monologowej, która (w podobny sposób, jak stalinizm) blokuje autobiografię (w związku z czym można spodziewać się za kilkanaście lat kolejnych wywiadów-rzek i wywiadów-delt wyjaśniających ekstazę kreowania historii).
Słowa kluczowe: wywiad-rzeka, wywiad-delta, podmiot ekstatyczny

Artykuł dotyczy łączących się w jeden dyskurs biografii oraz autobiografii Jarosława Marka Rymkiewicza, obecnych w prozie, poezji, dramatach, przekładach i studiach literaturoznawczych, tworzonych zaś według hermeneutycznej zasady, że pisanie o innych jest zarazem pisaniem o sobie. Metafora lunety odpowiada mediumiczności tego dyskursu, nawiązującej w nowoczesnym klasycyzmie poety do formuły imitacji jako takiego pośredniczenia między tekstami i osobami, w którym znaczenie mają zarówno podobieństwa, jak i różnice, bliskość oraz oddalenie. Dlatego w odczytaniach utworów Rymkiewicza, szczególnie w interpretacji wiersza Exegi monumentum ze zbioru Thema regium (1978), zwrócono uwagę na paradoksalną praktykę zespalania mimetyczności z fikcją, cielesnej empirii ze znakowością, poznania z kreacją. Przyjmując perspektywę diachroniczną, w artykule ukazano przejście Rymkiewiczowskiej hermeneutyki kultury w mikrohistoryczną hermeneutykę istnienia, „tekstu życia”.
Słowa kluczowe: Jarosław Marek Rymkiewicz – biografia – mediumiczność – nowoczesny klasycyzm

Artykuł podejmuje trzy wiążące się ze sobą kwestie: domniemanej peryferyjności polskiej teorii literatury (i, szerzej humanistyki), jej nieobecności w światowym kanonie oraz mechanizmów decydujących o takim stanie rzeczy. Pierwszą kwestię autorka ujmuje w terminach transferu i retransferu koncepcji literaturoznawczych, drugą – w terminach reprodukcji wiedzy, trzecią zaś w odwołaniu do rozpatrywanych w agnotologii procesów osiągania sukcesu i autorytetu w nauce i ustanawiania kanonu. Wszystkie rozważa na przykładzie Manfreda Kridla, wykorzystując m.in. dokumenty z archiwum badacza. Optymistycznie dostrzega szansę zbudowania kanonu alternatywnego, suplementarnego do powszechnie funkcjonujących, w którym „Polish theory” znalazłaby należne miejsce.
Słowa kluczowe: agnotologia, transfer, reprodukcja wiedzy, mała emigracja, slawistyczne kondominium, kanon suplementarny

Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób relacje matka–córka oraz praktyki artystyczne wpisują się w pole autobiograficzne i są zależne od mechanizmów w nim funkcjonujących. Autorka wprowadza kategorię pola autobiograficznego, by unaocznić „strukturę relacji” pomiędzy osobami, praktykami i przedmiotami, odpowiadającymi konkretnym obszarom aktywności, nie tylko społeczno-politycznych, lecz także pisarsko-artystycznych. Dla jej sformułowania odwołuje się do badań nad estetyką i performatywnością autobiograficznego pisarstwa oraz po części teorii Pierre’a Bourdieu. Praktyki artystyczne w polu autobiograficznym zostały zbadane na przykładzie wybranej twórczości Ewy Kuryluk i Zuzanny Janin w kontekście artystycznych dokonań ich matek – Marii Kuryluk (Miriam Kohany) i Marii Anto (Antoszkiewicz).
Słowa kluczowe: pole autobiograficzne, praktyki artystyczne, Ewa Kuryluk, Zuzanna Janin, relacja matka – córka

Autorka wskazuje na rozróżnienie między formami kulturowego funkcjonowania archiwum. Funkcjonuje ono jako pisarski testament i jako depozyt legendy biograficznej. Autorka bada to na przykładzie dwóch zbiorów archiwalnych poetki Kazimiery Iłłakowiczówny, zdeponowanych w dwóch różnych instytucjach. Analizuje również sposób, w jaki traktują one legendarny i znamienny dla przemian dykcji poetyckich spór wokół tomu „Szeptem”. Archiwum-pisarski testament stanowi autoprezentację własnej twórczości i obecności poetki w życiu literackim. Archiwum – depozyt legendy biograficznej jest tworem o znacznie ograniczonych celach skupionych wokół wytworzenia bądź podtrzymania legendy biograficznej. Każda z form działania archiwum ma swoje własne paradoksy oraz ograniczenia, żadna z nich nie jest neutralna kulturowo i społecznie.
Słowa kluczowe: archiwum, Kazimiera Iłłakowiczówna, legenda biograficzna, spór krytycznoliteracki

Artykuł wybitnego francuskiego badacza dzienników kobiecych, założyciela Towarzystwa Autobiograficznego, przedstawia analizę jednego dziennika, skromnej nauczycielki, postaci zapomnianej. Ukazuje na jej przykładzie formy duchowości kobiet w wieku XIX, obcowanie z muzyką poprzez uczestnictwo w obrzędach katolickich, samotność nauczycielki w bogatym domu i religijność. Dziennik Émilie Serpin zastępuje jej przyjaciela, relacja wobec dziennika i religii składają się na pielęgnowanie poczucia własnej wartości, dotkliwie ranionego przez okoliczności życia w bogatych domach. Zapisy ustają, gdy autorka niespodziewanie wychodzi za mąż.
Słowa kluczowe: intymistyka francuska XIX wieku, dziennik intymny, Émilie Serpin, archiwa osobiste, Towarzystwo Autobiograficzne (Francja), religijność katolicka w XIX wieku, duchowość kobiet

Punktem wyjścia jest wypowiedź pewnej autorki: „Mój ojciec nauczył mnie, że jest takie nieprzyzwoite słowo, którego dobrze wychowany człowiek nie używa. Mianowicie – zaimek JA”. Współczesna kultura unieważniła tego typu zastrzeżenia, typowe dla tradycyjnej katolickiej postawy wobec osobistych zapisów. Literatura nowoczesna wykształciła wiele form związanych z użyciem elementów autobiograficznych, a gatunki traktowane jako dokumentarne zaczęły być uznawane za literackie.
Słowa kluczowe: autobiografia, life writing, autofiction

Recenzja: Bogusław Grodzki, Leśmianowska baśń nowoczesna. O “Przygodach Sindbada Żeglarza” Bolesława Leśmiana, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2012
Słowa kluczowe: Bolesław Leśmian, Bogusław Grodzki, baśń literacka, modernizm, psychoanaliza

Recenzja: I. Misiak, Początek zagadki. O labiryntowej twórczości Ryszarda Krynickiego, Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria : Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2015.
Słowa kluczowe: Ryszard Krynicki, poezja nowoczesna, filozofia przedplatońska, labirynt w literaturze, zagadka w literaturze

Artykuł stanowi omówienie dziennika młodej szesnastoletniej dziewczyny Danuty S., która wzięła udział w konkursie na pamiętnik organizowanym w latach 60., w ramach szeroko zakrojonych badań socjologicznych, między innymi przez Komitet Badań nad Współczesnością PAN. Praca Danuty S. nie została opublikowana w wydanej później publikacji Młode pokolenie wsi polski ludowej. Celem pracy jest ukazanie dziennika jako pola tożsamościowej gry, która realizowana jest poprzez praktykę zapisu i przepisywania. Dziennik omawiany w artykule ma komponenty utworu literackiego, ale jego literackość ujmowana jako działanie, którego celem jest próba autoidentyfikacji.
Słowa kluczowe: dziennik, pamiętnik, badania socjologiczne, wieś, młodzież, tożsamość, zapis, przepisywanie

Rec.: Marta Tomczok, Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia- popkultura
Słowa kluczowe: Zagłada, popkultura, procesy kulturotwórcze, postpamięć, narracje pojedwabieńskie

Jerzy Madejski, Praktykowanie autobiografii. Przyczynki do literatury dokumentu osobistego i biografistyki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2017.
Słowa kluczowe: autobiografia, biografia, dziennik, przyczynek, portret

Jerzy Franczak, Błądzące słowa. Jacques Rancière i filozofia literatury, Instytut Badań Literackich, Warszawa 2017.
Słowa kluczowe: Jacques Rancière, proletariat, ruch robotniczy, demokracja, teoria polityki, estetyka, powieść.

W artykule podęto próbę opisania przełomowego momentu w dziejach podręcznego szkicownika malarskiego (XVIII /XIX w.), przejścia funkcji rekwizytu zawodowego do artefaktu pamięci indywidualnej, któremu towarzyszyły zwrot ku prywatności, demokratyzacja w użytkowaniu szkicowników (społeczna, genderowa i tematyczna), popularyzacja (powszechność użytkowania, także przez bohaterów tekstów literackich), wyraźne poszerzenie funkcji szkicownika ( w tym związanych z funkcjami pamięci i upodobnieniem do dziennika osobistego) czy pojawienie się jego nowych „autobiograficznych” odmian. Zwrot ten przedstawiono na tle przemian społecznych i kulturowych (w tym uczestnictwa w nich kobiet; działalności warszawskich wystaw sztuk pięknych ) i w oparciu o nieznane najczęściej źródła m.in. szkicowniki-dzienniki (Piotr Michałowski, Celina z Treterów Dominikowska), szkicowniki więzienne (Alfred Römer), sybirskie; szkicowniki –komiksy (Michał Piotr Radziwiłł; Wandalin Strzałecki).
Słowa kluczowe: szkicownik, dziennik, fotografia, zwrot ku prywatności, przełom XVIII i XIX w., artefakty pamięci, warszawskie wystawy sztuk pięknych.