Tekst analizuje zmiany, jakim podlega współcześnie postrzeganie kategorii faktu i łączy je ze zmianami w funkcjonowaniu reportażu. Celem tekstu jest uchwycenie głównych zmian formalnych, zachodzących w obrębie gatunku i zdefiniowanie najważniejszych wyzwań, jakie stoją przed współczesnym reportażem.

Słowa kluczowe: forma, fakt, reportaż, afekt

Artykuł stanowi skrótową prezentację historii polskiego reportażu od lat 90. XX wieku do schyłku II dekady XXI wieku. W okresie tym reportaż stał się gatunkiem orientacyjnym w trzech znaczeniach: po pierwsze, jako gatunek łączący literackość z faktograficznością stał się formą pojemną i zmąconą; po drugie, jako gatunek awansujący i ostatecznie zyskujący równoprawność względem literatury fikcyjnej reportaż nabrał charakteru wskaźnika przemian zachodzących w hierarchiach kulturowych, w preferencjach czytelniczych i w systemie literackim; po trzecie, ze względu na podwójną kwalifikację (prawda i zmyślenie) reportaż usytuował się w centrum systemu gatunkowego, oddzielając od siebie bieguny „czystego dokumentu” i „czystej fikcji”.

Słowa kluczowe: reportaż, gatunek orientacyjny, literackość i faktografia, polska szkoła reportażu.

Artykuł stanowi analizę pisarstwa Edwarda W. Saida, które w połączeniu z fotografiami Jeana Mohra tworzy hybrydyczną i fragmentaryczną całość, którą można uznać za filozoficzny esej non-fiction. W książce Palestyńczycy. Za ostatnim niebem, poświęconej niezwykle trudnej politycznie, społecznie, symboliczni i egzystencjalnie ludu palestyńskiego, jego uchodźctwa oraz krzywdy wygnania nieustannie padają pytanie o relację prawdy jako referencji do prawdy jako hegemonicznego znaczenia kulturowego i politycznego, o miejsce tych, którzy zostali pozbawieni własnego terytorium, wreszcie: o cierpienie i granice jego ekspresji oraz ekspresji w „imię i pod nieobecność” podmiotów tego bólu. Naczelne pytanie dotyczy tego, czy niefikcyjne i hybrydyczne dzieła, rodzaj pisania i reprezentacji w toku mogą stać się skutecznym narzędziem interwencji politycznej i teoriopoznawczej.

Słowa kluczowe: Palestyna – referencja – hegemonia – uchodźcy – wypędzenie – terytorium – polityczność – praktyczna teoria

Artykuł stanowi próbę interpretacji zhybrydyzowanej formuły pisarstwa Mariusza Szczygła jako reportażu intymnego. Zaproponowane analizy najnowszych projektów literackich autora (Kaprysik, Projekt: prawda oraz Nie ma) obejmują namysł nad znaczeniem zwyczajności i codzienności jako tworzywa tekstu reportażowego oraz nad problemem definiowania reportażu jako medium pracy żałoby i oswajania osobistego lęku przed śmiercią. Ważne miejsce w proponowanym ujęciu zajmuje kwestia fenomenologii i „wrażeniologii reporterskiej” Szczygła, która może być rozumiana i jako model percepcji rzeczywistości i jako modus narracyjny. Kontekst teoretyczny dla rozwijanych w artykule interpretacji stanowią prace Kathleen Stewart (koncepcje zwyczajnych afektów i form prekarnych), Laureen Berlant (koncepcja zbiorowej intymności) oraz Joanny Brach-Czainy (teoria krzątactwa).

Słowa kluczowe: reportaż, Mariusz Szczygieł, intymność, codzienność, gatunek

Artykuł jest próbą wykazania, że proces wymierzania sprawiedliwości transformacyjnej rozpoczyna się na długo przed upadkiem reżimu autorytarnego, a jednym z obszarów, w którym może rozpocząć się taka praktyka, jest literatura niefikcjonalna, w szczególności reportaż. Autorka proponuje włączyć reportaże wobec dyktatury, jako wirtualne przestrzenie oskarżenia, w obręb fazy rozpoczynającej rozliczanie win. W reportażu zawczasu składane są świadectwa, które w przyszłości mogą zostać użyte w instytucji sądowej, gdy upadnie reżim. W przypadku krajów demokratycznych, w których okres przejściowy się zakończył, wirtualny trybunał stanowić będzie uzupełnienie dla procesów rozliczania przeszłości. Literatura w tym kontekście staje się instytucją społeczną – „wirtualną”, tekstową, „uprzednią” komisją prawdy.

Słowa kluczowe: reportaż, dyktatura, sprawiedliwość transformacyjna, transitional justice, trybunał

Tematem artykułu są przejawy adaptowania w sferze polskiego reportażu literackiego reguły interaktywności pokrewnej estetyce nowych mediów. Za interaktywne autorka uznaje utwory reporterskie o hybrydycznym, intermedialnym, quasi-hipertekstowym i emotywnym ukształtowaniu wewnętrznym. Koncentruje się jednak w większym stopniu na empirycznym aspekcie funkcjonowania reportażu w zaistniałym za sprawą cyfryzacji paradygmacie kultury uczestnictwa. Jej wpływ zostaje ukazany m.in. na przykładzie rozwoju fandomu skupionego wokół tego gatunku, rosnącej aktywizacji odbiorców partycypujących w transmedialnych projektach reporterskich, a także zachodzącego w mediach społecznościowych dialogu reporterów i ich wydawców z czytelnikami. Problematyzacji rozważań służy uwypuklenie komercyjnego wymiaru tak rozumianej interaktywizacji poprzez powiązanie współczesnego reportażu z pojęciem ekonomii afektywnej.

Słowa kluczowe: reportaż literacki, interaktywność, nowe media, kultura uczestnictwa, ekonomia afektywna

Artykuł analizuje współczesne reportaże z gatunku crime stories jako przykład nowego typu reportażu afektywnego. Celem prowadzonych analiz jest nie tylko pokazanie, jak funkcjonują popularne typy opowiadania o prawdziwych przestępstwach, lecz również postawienie pytania o przyczyny ich popularności oraz o zmiany, jakim podlega – częściowo z powodu popularności filmowych reportaży o prawdziwych przestępstwach – cały gatunek.

Słowa kluczowe: reportaż, afekt, film, serial, crime story

Artykuł przedstawia koncepcję funkcjonowania afektywnych faktów (affective facts) i łączy ją ze zmianami w funkcjonowaniu rzeczywistości oraz postrzeganiu tego, co realne. Przedmiotem zainteresowania tekstu jest polityka preempcji, traktowana jako przejaw nowego typu władzy, ontowładzy (ontopower).

Słowa kluczowe: afektywne fakty, onowładza, polityka afektywna, fakty, polityka, preempcja

Tekst analizuje fotografie z Abu Ghraib w kategoriach wydarzenia (event), które wpłynęło nie tylko na postrzeganie współczesnej wojny z terroryzmem, ale i siły oddziaływania fotografii. Autorka tekstu analizuje wpływ zdjęć wychodząc od pytania o to, co zdjęcia tortur rzeczywiście przedstawiają (reveal), by później połączyć tę kwestię z problemami nieprzedstawialności, widoczności i etycznego wpływu.

Słowa kluczowe: zdjęcia, Abu Ghraib, Jihad, wydarzenie, przedstawialność, tortury

Reviev: U. Glensk, Historia słabych. Reportaż i życie w dwudziestoleciu międzywojennym (1918–1939), Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2014.

Keywords: Urszula Glensk, Polish interwar reportage, prostitution, homelessness, unemployment, orphanhood, flood victims, ritual slaughter of animals

Tomasz Jędrzejewski potraktował cztery części dramatu Adama Mickiewicza jako stadia rozwojowe jednego utworu, dostrzegając w Dziadach romantyczną wersję dzieła w toku (work in progres). Autor unika analizy wątków judeochrześcijańskich, skłaniając się ku interpretacji Dziadów jako dzieła wyrastającego z tradycji pogańskiego folkloru, które ostatecznie stało się „mikrokosmosem polskiego romantyzmu”. Na plan pierwszy wysuwa się tu postać Guślarza – subwersywnego przewodnika sprawującego obrzęd łączenia świata z zaświatami, żywych z umarłymi. Autor przekonuje, że Dziady to w twórczości Mickiewicza więcej niż dramat – to metafora sztuki jako takiej, to także specyficzny sposób uprawiania literatury, która przeobraża się w czynność magiczną, swego rodzaju literacko-kulturowy obrzęd odnawiania łączności między współczesnością i historią, który wzbogaca narodową duchosferę o wątki niedogmatycznej duchowości.

Słowa kluczowe: dziady, folklor, postsekularyzm, duchowość niedogmatyczna, narodowa duchosfera

W artykule autor podejmuje trzy wątki. Po pierwsze zadaje pytanie o genologiczną refleksję nad pisarstwem niefikcjonalnym/faktograficznym. Po drugie zwraca uwagę na fakt, że płynna granica między fikcjonalnością a faktualnością od zawsze by(wa)ła dla literaturoznawstwa kontrowersyjna i pozostawała nieustannym źródłem irytacji. Po trzecie przypomina, iż problem, z którym boryka się powieściowa fikcja w momencie operowania rzeczywistymi zdarzeniami, jest nie mniejszy od tego, który przytrafia się literaturze niefikcjonalnej balansującej między referencjalnością a literacką narracją.

Słowa kluczowe: literatura niefikcjonalna, genologia, teorie fikcjonalności, autonomia fikcji

Artykuł poświęcony jest analizie sławy polskich reporterów i jej konsekwencji dla funkcjonowania całego gatunku. Silna obecność reporterów w mediach omówiona jest w kontekście krytyki tego zjawiska, która podobnie jak krytyka oddalania się reportażu od prawdy dynamizuje środowiskową dyskusję na temat kondycji tej części produkcji kulturowej. Zostaje udowodnione, że oba kryzysy są ze sobą powiązane silną pozycją autora i w istocie wskazują na odejście reportażu od autonomii. Autor ukazuje reportaż jako grę o złożone stawki obejmujące wszystkie możliwe kapitały, a spory o autonomię przedstawia jako narzędzia działania symbolicznego, które dzięki kulturowej silne skandalu wytwarzają wiarę w wartość i sens reportażu – nawet w jego nieczystej, heteronomicznej formie.

Słowa kluczowe: reportaż, autonomia, sława, ekonomia, Mariusz Szczygieł

Artykuł jest refleksją na tymi reportażami, które z racji formy i kompozycji można by określić mianem reportaży wielogłosowych/polifonicznych, reportaży świadectw lub reportaży głosów. Refleksja nad tym specyficznym sposobem relacji reporterskiej stanie się pretekstem do rozważań na temat płynności gatunkowej, zmącenia gatunków, nieoczywistości przyporządkowań, a także takich kwestii jak kategoria pamięci, relacja świadka, podmiotowość świadectwa. W tle zarysowany zostanie także kontekst sygnatury autorskiej, w tym wypadku reporterskiej, gdyż taki akurat sposób zapisu jest charakterystyczny np. dla Swietłany Aleksijewicz czy Jeana Hatzfelda. Pokazane zostaną sposoby sygnalizowania przez reporterów podjętej strategii wielogłosowości i konsekwencji wynikających z tego gestu.

Słowa kluczowe: reportaż świadectw, reportaż głosów, reportaż polifoniczny, świadectwo

Artykuł poświęcony jest scharakteryzowaniu najważniejszych przemian, jakie pod wpływem konwergencji mediów oraz cyfrowej mediamorfozy zachodzą w poetyce współczesnego reportażu. W części teoretycznej omówiono różnice pomiędzy takimi kategoriami, jak intermedialność, transmedialność oraz multimedialność. Pokazano, że w efekcie przemian wywołanych rewolucją cyfrową tradycyjny reportaż pisany ewoluuje często w formę dziennikarskiego projektu. W części analitycznej przedstawiono natomiast przykłady intermedialnych realizacji reportażowych, zainicjowanych głośnym projektem Johna Brancha pt. Snow Fall: The Avalanche at Tunnel Creek.

Słowa kluczowe: reportaż intermedialny, transmedialność, konwergencja, Snow Fall, Mariusz Szczygieł

Artykuł proponuje analizę strategii wyzwania, jako jednej z postaw narracyjnych uruchamianych w reportażu interkulturowym. Autorka przybliża pojęcie interkulturowości oraz jego operacyjność w badaniach literaturoznawczych. Przywołuje tło innych metodologii istotnych w analizach obrazu Innego – komparatystyki kulturowej, studiów postkolonialnych czy studiów kulturowych. Szkic wskazuje elementy strategii wyzwania oraz jej funkcje – retoryczne, emotywne oraz interwencyjne. W czasach szerokiej dominacji perspektywy relatywizmu kulturowego, obecność strategii wyzwania w reportażu poświadcza aporie, na które napotyka podmiot poznający i narratywizujący kulturę Innego. Nieuchronnie zapośrednicza on rzeczywistość Innego zarówno w formach jej prezentacji, jak i we własnym systemie wartości. Artykuł analizuje to zjawisko w twórczości Ǻ. Seierestad, J. S. Margot i P. I. Kalwasa

Słowa kluczowe artykułu: dziennikarstwo literackie, interkulturowość, reportaż, strategia wyzwania,

Mimo że większość badaczy piszących w Polsce o poetyce gonzo przywołuje twórczość Ziemowita Szczerka w kontekście gonzo lub poetykę gonzo w kontekście twórczości Szczerka, z rzadka przywołując przykłady innych autorów, artykuł jest próbą udowodnienia, że główne cechy poetyki gonzo, w tym szczególną rolę autora jako uczestnika i twórcy opisywanych wydarzeń”, zsubiektywizowaną narrację i eksponowanie literackości tekstu , posiada także Dojczland Andrzeja Stasiuka.

Słowa kluczowe: gonzo, reportaż, dziennikarstwo literackie, Andrzej Stasiuk, Dojczland

Przedmiotem artykułu jest analiza narracji szlacheckich dotyczących powstania Jakuba Szeli oraz faz przez które przeszła hegemoniczna produkcja wiedzy na temat rabacji galicyjskiej. Autor skupia się na produkowanych przez szlachtę tekstach literackich, interpretując je jako czynniki „wytwarzające historię”, a więc tłumaczące i aranżujące pewien system władzy. Pozostałe zagadnienia poruszane w artykule to przywłaszczanie sobie przez polską szlachtę dyskursu o rabacji, praktyki literackiego wytwarzania znaczeń przez klasę dominującą i czynienie z nich źródeł obiektywnej wiedzy historycznej petryfikującej feudalne urządzenia społeczne oraz polską ideologię narodową. Podstawą metodologiczną studium są dociekania Waltera Benjamina na temat pojęcia historii oraz spostrzeżenia badaczy związanych z nowym historycyzmem.

Słowa kluczowe: rabacja galicyjska, historia ludowa, nowy historycyzm, ideologie narodowe, materializm mniejszościowy

W czasach kariery pojęcia „fakenews” i postępującej degradacji społecznej roli dziennikarstwa oraz wykorzystywania reportażu jako konwencji do kreowania rzeczywistości zastępczej, jak choćby w paradokumentach telewizyjnych, tym bardziej warte docenienia są starania reporterów, którzy podchodzą do swojej pracy w sposób deontologiczny. Ich szczerość i uczciwość wobec odbiorcy okazują się wartościami coraz cenniejszymi, ponieważ potrzebujemy opowieści o nas, w których znajdziemy nieprzekłamane lustro. Artykuł proponuje próbę wglądu w metody twórcze Ewy Winnickiej, autorki reportaży refleksyjnych i społecznie istotnych. Analizy zostały oparte na założeniu, że w twórczym akcie opracowania materiału faktograficznego dokonuje się przeniesienie opisu referencjalnego na poziom sensów symbolicznych, co czyni wcielenia reportażu literackiego „dokumentem ludzkim”.

Słowa kluczowe: reportaż, Ewa Winnicka, miejsce niedookreślenia, dziennikarstwo deontologiczne