Autorka przywołuje różne powroty do realizmu jako programu literackiego i ideologicznego, różne jego odsłony w okresie powojennym i ujęcia związane z przemianami społecznymi, politycznymi a także estetycznymi. Wskazuje na uwikłanie losów tego pojęcia w rozmaite przemiany w samej humanistyce. W kolejnej części wyłożone zostają założenia numeru i przedstawione kolejne poszczególne artykuły, przekłady, recenzje i inne materiały publikowane w tomie.

W artykule Pawła Mościckiego Jan Karski występuje nie tylko jako jeden z najważniejszych świadków historii i kurier państwa podziemnego w trakcie II wojny światowej, ale także jako „aktor“ występujący w dwóch filmach Claude’a Lanzmanna – Shoah oraz Raport Karskiego. Przy okazji analizy obu filmów Mościcki poddaje rewizji koncepcję świadectwa wypracowaną przez Dominicka LaCaprę oraz omawia teorię świadka jako „aktora realnego“ sformułowaną przez Lanzmanna. Przykład Karskiego służy mu jako okazja do pokazania do jakiego stopnia status świadka przypomina status aktora i jak bardzo skuteczność świadectwa zależy od jego transmisji za pomocą słów, gestów, zachowań a więc elementów tworzących arsenał środków aktorskich

Artykuł dotyczy relacji między umysłem, światem i narracją w pierwszej powieści Thomasa Bernharda zatytułowanej Mróz (1963). Autor identyfikuje Bernharda jako pisarza, który przedstawia swoją przygodną lokalność jako punkt zintensyfikowanej monstrualności świata. Analizując zabiegi narracyjne, podstawowe figury, pozycję narratora i obrazy samego procesu pisania, autor ukazuje Mróz na tle późniejszych dokonań Bernharda, by dokładnie opisać sytuację podmiotu w świecie powieści. Świat ten zostaje rozpoznany jako rzeczywistość „solipsyzmu materialistycznego”, przestrzeń zmaterializowanych wrażeń traumatyzujących bohatera, który w niekończących się monologach próbuje obronić się przed światem. Mowa ta jest nader dwuznaczna w swoich skutkach, wywiera też niszczący wpływ na narratora, który próbuje nad nim zapanować poprzez sam proces zapisu.

Artykuł jest próbą pokazania dialektyki dwóch paradygmatów nowoczesnego traktowania realizmu. Z jednej strony w dyskursach nowoczesnych – zarówno filozoficzno-teoretycznych, jak i literackich – wyraźnie widoczna jest kwestia apokalipsy rozumianej zarówno jako uniwersalna katastrofa świata możliwego do przedstawienia w języku, jak i objawienie problematycznych ontologicznie i poznawczo relacji między subiektywnością, światem a dyskursem. Z drugiej – języki nowoczesności są wyrazem modernistycznych problemów z uprawomocnieniem statusu przedmiotów, obiektów i rzeczy, które podlegają dyskursom wirtualności. W tekście poddano analizie zarówno kluczowe teksty filozoficzne (Derrida, Deleuze, Baudrillard), jak i znaczące utwory literackie (Krasznahorkai, Robbe-Grillet)

Wychodząc od traktującej o Zagładzie i relacji ojciec-syn, powieści graficznej Arta Spiegelmana Maus, która przyniosła mu światowy rozgłos, autorka analizuje jego kolejną książkę komiksową, In the Shadow of No Towers, dotyczącą 9/11. Interpretacja skupia się na obecnej w tej konstrukcji doświadczenia historycznego strukturze zakrzywionego czasu, na materialności opornego dzieła tekstowo-wizualnego, które walczy przeciwko dominującym dyskursom i ideologiom traumy, jakie w następstwie 9/11 doprowadziły do działań politycznych i zmian zbiorowej tożsamości Amerykanów. Szczegółowe omówienie strategi artystycznej Spiegelmana służy wskazaniu na nowe drogi realizmu w obliczu globalnego wydarzenia historycznego, rejestrowanego i transmitowanego na żywo.

Recenzja: £ukasz Musiał, Franz Kafka. W poszukiwaniu utraconej rzeczywistoœści, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2011.

Recenzja: Dariusz Czaja, Gdzieœ dalej, gdzie indziej, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2010.

Buntownik, cyklista, Kosmopolak. O Andrzeju Bobkowskim i jego twórczośœci, red. J. Klejnocki, A.St. Kowalczyk, Towarzystwo „"Więź"”, Warszawa 2011.

W słynnym i wpływowym artykule z 1968 roku Roland Barthes dowodzi, że „rzeczywistość” w literaturze jest jedynie funkcją pewnej strategii pisarskiej, której celem jest wytworzenie referencjalnego złudzenia. Pisarz realistyczny zamiast denotować rzeczywistość może jedynie mnożyć konotacyjne wymiary języka, a to z powodu nałożenia się porządku odniesienia z porządkiem znaczonego.

Artykuł jest próbą uporządkowania skomplikowanego stosunku Rolanda Barthesa do rzeczywistości: od myślenia o niej w kategoriach strukturalistycznych do traktowania jej na sposób bardziej egzystencjalny. Niejednoznaczne poglądy Barthesa umieszczone są w kontekście teorii Freuda dotyczącej nerwic i psychoz, która jednocześnie tworzy szerokie ramy dla rozumienia nowoczesności. Z tego względu, stanowisko Barthesa, rozpiętego między nerwicowym i psychotycznym odniesieniem do rzeczywistości potraktowane jest jako emblemat postawy nowoczesnej.

Jacques Rancière czyta „Panią Bovary” – a także „W poszukiwaniu straconego czasu” Prousta oraz „Fale” Virginii Woolf – jako świadectwa zmieniającej się relacji życia i literatury. Likwidacja hierarchii tematów, do której dochodzi w czasach Flauberta, jest funkcją przemian struktury społecznej, rozwoju nowoczesnej demokracji i kultury „ekscytacji”, wiąże się też silnie z dyskursem medycznym. Flaubert – podobnie jak potem Proust i Woolf – musi łączyć cechy realisty i estety, dlatego absolutyzuje „styl” jako ostatnią definicję literatury. Emmę Bovary, która mylnie utożsamiła literaturę i życie, musi zaś skazać na śmierć, by ocalić sztukę pisania jako odrębną dziedzinę dzielenia zmysłowego.

Autor analizuje pierwszą publikację książkową byłej więźniarki Auschwitz i członkini francuskiego ruchu oporu Charlotte Delbo Les belles lettres (1961) w kontekście paradygmatu pamięci wielokierunkowej, gdzie spotykają się pamięć II wojny światowej i Zagłady z pamięcią kolonizacji i dekolonizacji. Artykuł ten pierwotnie opublikowany w piśmie „Critical Inquiry” (Vol. 33, No. 1, Autumn 2006, s. 158-184) w nieco zmienionej formie ukazał się jako jeden z rozdziałów książki Multidirectional Memory: Remembering the Holocaust in the Age of Decolonization (2009). Kluczowe w tym wywodzie są kategorie sfery publicznej i sfery przeciw-publicznej, świadectwa w przestrzeni dyskursu i politycznej odpowiedzialności świadka wobec skrajnych form przemocy i opresji stosowanych przez państwo.

Autor analizuje rozdział z Procesu Franza Kafki w perspektywie wizualnej, która kształtuje pisanie tekstu. Perspektywa ta znajduje swoje odbicie w architekturze gotyckich katedr. Autor w swym wywodzie opiera się na koncepcji „gotyckiej woli kształtowania” Wilhelma Worringera, której wcieleniem jest figura ornamentu. Przestrzeń katedry gotyckiej inspiruje podejście do literatury oparte na zainteresowaniu ruchem i fizjonomią. To zainscenizowane spotkanie tekstu literackiego i przestrzeni gotyckiej pozwala skupić się na anonimowych „ruchach pisania”, które przenikają tekst i na rozumieniu wizualności i jej echa w przestrzeni.

Rozmowa dotyczy kwestii związanej z formacją intelektualną i akademicką zwaną visual studies oraz osobistą drogą badacza od studiów literaturoznawczych do studiów nad kulturą wizualną a także nad Zagładą. Rozmówcy poruszają wątki związane z myśleniem o historii, czasie, traumie i reprezentacji w kontekście krytyki poststrukturalizmu a także w odniesieniu do koncepcji archiwum i afektu. Omawiane zagadnienia dotyczą kwestii transmisji wiedzy, ograniczeń tradycyjnej pedagogiki i historiografii, znaczenia psychoanalizy dla badań nad przeszłością. W toku dyskusji przywoływane i omawiane są projektu artystyczne i doświadczenia badawcze rozmówców.

Na niniejszy tekst składają się rozważania z pogranicza antropologii przedmiotu, badań nad Zagładą i koncepcji dotyczących kulturowego statusu zbieractwa oraz kolekcjonerstwa (m.in. M. Sommera, B. Latoura, K. Pomiana, B. Shallcross, M.P. Markowskiego). Za materiał badawczy służy w tym wypadku twórczość prozatorska Kornela Filipowicza, w której skłonność do akumulowania oraz fascynacja wytworami materii są widoczne nie tylko w doborze tematyki czy na poziomie obrazowania, ale także wpływają na język oraz determinują zasadę kompozycji literackiej.

Artykuł dotyczy fenomenu konstruowania żydowskości pisarzy i twórców w dyskursie publicznym. Żydowskość, rozumiana jako rezultat strategii komunikacyjnych, staje się pozycją dyskursywną, z której autor zabiera głos lub przez pryzmat której jego słowa są interpretowane. Ramą analizy jest koncepcja wygnańczego intelektualisty E.W. Saida odsyłająca do publicznej roli intelektualisty, świadomego swojej obcości wobec publiki, do której się zwraca. Omawiane strategie nabierają szczególnego znaczenia w sporach publicznych o tzw. trudną przeszłość, a więc wywoływanych przez teksty i wypowiedzi, które kwestionują dominujący obraz przeszłości i historycznych postaw przedstawicieli własnej grupy narodowościowej. Analiza tychże sporów obejmuje przypadki francuskich i polskich debat wokół żydowskich autorów i ich dzieł.

Celem artykułu jest zbadanie możliwości redefinicji kategorii realizmu w kontekście literatury Zagłady i literatury traumatycznej. Wychodząc od analizy XX-wiecznych propozycji przeformułowania tego pojęcia autorka tworzy teoretycznoliteracką bazę dla opisu i interpretacji literatury świadectwa oraz tekstów literackich próbujących oddać doświadczenie traumatyczne. Autorka proponuje użycie pojęcia realizmu do opisu i interpretacji literatury traumatycznej, przy równoczesnym rozpoznaniu zagrożeń użycia takiego języka – szczególnie problemu konwencjonalizacji środków literackich mających na celu oddanie doświadczenia opisywanego jako niewyrażalne.

Artykuł stanowi próbę zakreślenia horyzontu pewnego szczególnego sposobu myślenia o realizmie, który można by nazwać „ucieleśnionym” bądź „empatycznym”, jako o swego rodzaju strategii przekroczenia abstrahujących mocy obrazu (a także praktyce oporu w dobie kultury spektaklu). Wywód oparty jest przede wszystkim na pismach Michaela Frieda poświęconych „wielkim”, XIX-wiecznym malarzom realistom, Thomasowi Eakinsowi, Adolphowi Menzlowi i Gustave’owi Courbetowi. Twórczość tych malarzy jest interpretowana przez pryzmat fenomenologii podmiotu ucieleśnionego i teorii empatii, a także tekstów Jonathana Crary’ego poświęconych wyłanianiu się nowoczesnej podmiotowości. Przykład prac współczesnego artysty, Douglasa Gordona, ma otworzyć zaproponowaną refleksję na współczesność.